Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

in integrum restituere

  • 1 restituere

    1) опять приводить в прежнее состояние, восстанавливать прежнее положение;

    restitutio, возобновление, восстановление, a) о вещах, строениях (1. 2 § 35. cf. § 43 D. 43, 8. cf. 1. 1. 1 § 19-21 D. 43, 12. 1. 1 § 15 D. 43, 23. 1. 1 pr. D. 43, 24. 1. 2 § 1 D. 43, 1. 1. 21 § 1 D. 39, 1. 1. 11 § 6. 1. 12 D. 39, 3. 1. 21 pr. D. 43, 24. 1. 10 § l. D. 7, 4. 1. 35 D. 20, 1. 1. 1 D. 20, 2);

    b) о правоотношениях и средствах защиты (1. 8 § 7 D. 4, 2. 1. 29 § 1 D. 49, 14. 1. 8. 17 D. 34, 9. 1. 2 § 1 D. 2, 9. 1. 12 D. 4, 4);

    restit. litem (1. 7 § 1 D. 4, 1. 1. 24 § 5 D. 40, 5. 1. 15 § 9 D. 19, 2);

    restitutio с прибавлением in integrum обознач. в технич. см. чрезвычайное восстановление прежнего состояния, правоотношения на основании высшей справедливости путем непосредственного вмешательства магистрата, особ. претора (tit. D. 4, 1. 1. 3 pr. 1. 9 § 2. 3. 7. 8 1. 21 § 5 D. 4, 2. 1. 3 § 1 seq. 1. 7 § 5. 8. seq. 1. 8. 11 § 2. 5. 6. 1. 13. 15 seq. ad in (сопоставление двух предлогов) integrum restitutionem (1. 19 D. 4, 4. 1. 15 § 2. 3. 1. 16. 18. 21 § 2. 1. 26 pr. § 1. 9 D. 4, 6. 1. 1 § 2 D. 37, 6. 1. 6 § 3 D. 38, 2. tit. C. 2, 22. 1. un. C. 2, 50. 1. 9 § 1 D. 43, 16); во время империи право реституции перешло к императорам и стало равнозначащим с помилованием; отсюда термин in integrum restituere обозн. иногда: помиловать, возвращать прежние права осужденному преступнику (1. 1 § 10 D. 3, 1. 1. 40 § 1 D. 4, 6. 1. 6 § 12 D. 28, 3. 1. 11 D. 34, 1);

    deportatus et restitutus, возвращенный из ссылки (1. 1 pr. 1. 2 eod. 1. 104 D. 35, 1. 1. 1 § 9 D. 37, 4. 1. 2 eod. 1. 1 § 27 D. 48, 18. 1. 59 § 1 D. 35, 1. 1. 4 D. 48, 23).

    2) возвращать;

    restitutio, возвращение (1. 22. cf. 1. 35. 73. 75. 246 § 1 D. 50, 16. 1. 20 D. 6, 1);

    restit. (1. 12 pr. D. 4, 2. 1. 14 § 4. 10 eod. 1. 17 § 1 D. 6, 1. 1. 35 § 1 eod. 1. 46 § 4 D. 3, 3).

    3) Restit. hereditatem, выдать наследство фидеикомиссарию (l. 26 D. 3, 5. 1. 1 § 5 seq. 1. 2 seq. D. 36, 1. 1. 6 § 3 eod. 1. 28 § 2 D. 34, 3. cf. 1. 77 § 12 D. 31. 1. 36 § 1 D. 35, 1. 1. 10 § 1 eod. 1. 23 D. 19, 1. 1. 18 D. 1, 7. 1. 8 D. 35, 3). 4) представлять отчет по управлению имуществом (1. 32 D. 4, 4. 1. 7 § 15 D. 26, 7. 1. 1 § 9. 11 D. 48, 10. 1. 8 C. 5, 43);

    restitutio tutelae (1. 1 § 3 D. 22, 1).

    5) давать, исполнять, restit. alicui libertatem (1. 67 D. 5, 1);

    restit. pretium (1. 8 cf. 1. 12 C. 4, 49);

    restit. promissa (1. un. pr. C. 4, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > restituere

  • 2 restituo

    restituo, ĕre, stitŭi, stitutum [re + statuere] - tr. - [st2]1 [-] replacer, remettre à sa place, remettre en état, rétablir, réparer. [st2]2 [-] rendre, remettre, redonner, restituer. [st2]3 [-] ramener, rappeler, rappeler d'exil, ramener d'exil, rétablir dans ses biens, réhabiliter (un condamné). [st2]4 [-] relever, restaurer. [st2]5 [-] annuler, casser.    - restituere tribunos plebis in suam dignitatem, Caes. BC. 1, 22: rétablir les tribuns de la plèbe dans leur dignité.    - restituere aciem, Liv. 5, 18: rétablir le combat.    - unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84: un seul homme, par ses temporisations, a rétabli notre situation.    - nonnullos ambitus Pompeia lege damnatos in integrum restituit, Caes. B. C. 3, 1: il rétablit dans leur état antérieur quelques personnes qui avaient été condamnées pour brigue en vertu de la loi Pompéia.    - restituere aliquem in integrum, Cic. Clu. 36, 98: remettre qqn dans son entier et primitif état.    - restituere civibus bona: rendre aux citoyens leurs biens.    - restituere bona: réparer les pertes.    - restituere aliquid ad aliquem: rendre qqch à qqn.    - restituere comam, Ov.: remettre ses cheveux en ordre.    - restitui vim factam jubet, Cic.: il fait réparer les violences commises.    - judicia restituta sunt, Cic.: des jugements furent cassés.
    * * *
    restituo, ĕre, stitŭi, stitutum [re + statuere] - tr. - [st2]1 [-] replacer, remettre à sa place, remettre en état, rétablir, réparer. [st2]2 [-] rendre, remettre, redonner, restituer. [st2]3 [-] ramener, rappeler, rappeler d'exil, ramener d'exil, rétablir dans ses biens, réhabiliter (un condamné). [st2]4 [-] relever, restaurer. [st2]5 [-] annuler, casser.    - restituere tribunos plebis in suam dignitatem, Caes. BC. 1, 22: rétablir les tribuns de la plèbe dans leur dignité.    - restituere aciem, Liv. 5, 18: rétablir le combat.    - unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84: un seul homme, par ses temporisations, a rétabli notre situation.    - nonnullos ambitus Pompeia lege damnatos in integrum restituit, Caes. B. C. 3, 1: il rétablit dans leur état antérieur quelques personnes qui avaient été condamnées pour brigue en vertu de la loi Pompéia.    - restituere aliquem in integrum, Cic. Clu. 36, 98: remettre qqn dans son entier et primitif état.    - restituere civibus bona: rendre aux citoyens leurs biens.    - restituere bona: réparer les pertes.    - restituere aliquid ad aliquem: rendre qqch à qqn.    - restituere comam, Ov.: remettre ses cheveux en ordre.    - restitui vim factam jubet, Cic.: il fait réparer les violences commises.    - judicia restituta sunt, Cic.: des jugements furent cassés.
    * * *
        Restituo, restituis, restitui, restitutum, pen. prod. restituere, Ex re, et statuo, statuis, compositum. Terent. Remettre, Restituer, Restablir.
    \
        Oppida, vicosque, quos incenderant, restituere iussit. Caesar. Rendre, Restituer.
    \
        Restituere aliquem. Curt. Luy pardonner sa faulte, et le remettre en ses estats, Le rehabiliter.
    \
        Corruptum adolescentem restituere. Plaut. Le reduire.
    \
        Rem perditam restituere. Terent. Remettre en estat.
    \
        Fores effractas restituere. Teren. Rabiller, Raccoustrer, Refaire.
    \
        Restituere aedes. Cic. Refaire, Raccoustrer, Reparer, Rabiller, Restaurer.
    \
        Aciem restituere. Liu. Remettre sus, Ramasser ses gensdarmes, et les mettre en ordre comme devant.
    \
        Animum alicui restituere. Liu. Rebailler courage.
    \
        Damnatum restituere. Cic. Restablir, Remettre en son premier estat.
    \
        Fraudata restituere. Caesar. Rendre, Restituer.
    \
        In gaudium restituere. Plaut. Remettre en joye.
    \
        In gratiam restituere. Cic. Remettre en grace.
    \
        In integrum restituere. Cic. Remettre en son entier et premier estat.
    \
        Restitui in integrum. Terent. Estre relevé.
    \
        Veteri patientiae aliquem restituere. Tacitus. Le remettre en l'ancienne obeissance et subjection.
    \
        Praelium, siue pugnam restituere. Liu. Recommencer le combat comme devant.
    \
        Reipublicae restitui. Cic. Estre remis en l'estat qu'on avoit devant son bannissement.
    \
        Sanitatem restituere, et sanitati. Plin. Guarir et remettre en santé.
    \
        Restitui sibi dicuntur vina. Plin. Quand apres qu'ils ont esté tournez, reviennent en leur premier estat.

    Dictionarium latinogallicum > restituo

  • 3 integer

    intĕgĕr, tĕgra, tĕgrum (qqf. tēgra, tēgrum) [in + tango]    - compar. integrior.    - superl. integerrimus. [st1]1 [-] non touché, non entamé, non endommagé, non diminué, intact, entier, complet.    - integra loca, Caes.: lieu où l'on n'a pas pénétré.    - integro die, Hor.: au point du jour (quand le jour est encore entier).    - integer annus, Cic.: année entière.    - integris bonis, Suet.: en conservant tous ses biens.    - res integra: question entière, non tranchée.    - natura movet infantem ut integrum se salvumque velit, Cic.: la nature donne à l'enfant l'instinct de conservation. [st1]2 [-] en bon état, frais, dispos, bien portant; neuf, nouveau, novice.    - (Catilina) integros pro sauciis arcessere: (et Catilina de) remplacer les blessés par des troupes fraîches.    - Numidae integri celeritate impetum nostrorum effugiebant, Caes. BC. 2: les Numides, qui étaient frais, évitaient l'attaque des nôtres grâce à leur rapidité.    - partim fugientes ab equitatu interficiuntur, partim integri procumbunt, Caes. BC. 2: les uns, dans leur fuite, sont massacrés par la cavalerie, les autres s'écroulent sans blessures.    - rudem me discipulum, et integrum accipe, Cic. Nat. 3: accepte-moi comme un élève ignorant et tout neuf.    - integer suffragiis, Sall.: à qui le peuple n'a pas encore donné ses suffrages.    - audacia integra, Plaut.: audace sans exemple.    - integer a conjuratione, Tac.: qui n'a pas trempé dans le complot. [st1]3 [-] intact, sain, non altéré.    - integer aevi, Virg.: que l'âge n'a pas affaibli.    - integer animi, Hor.: qui a tout son bon sens.    - mulier aetate integra, Ter. And.: femme dans la fleur de l’âge.    - integra mens, Hor.: esprit sain.    - jus integrum, Cic.: droit inviolable, droit sacré. [st1]4 [-] vertueux, pur, chaste.    - integra virgo, Ter.: jeune fille vierge.    - integra Diana, Hor.: la chaste Diane.    - loquere filiam meam quis integram stupraverit, Plaut. Truc.: dis-moi, qui a déshonoré ma fille vierge encore? [st1]5 [-] honnête, intègre, impartial, irréprochable, modéré (dans ses désirs).    - dijudicare integris animis, Tac.: juger avec impartialité, juger froidement.    - integri et sumpuosi, Curt.: les hommes modérés et les dissipateurs. [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - ad integrum: entièrement, tout à fait.    - mihi integrum est + inf.: je suis absolument libre de.    - non est integrum Pompeio uti... Cic.: Pompée n'est plus le maître d'user de...    - integrum dare, Cic.: laisser toute liberté, accorder toute latitude.    - integrum mihi est ut: je suis entièrement libre de, j’ai les mains libres pour.    - ei ne integrum quidem erat, ut... Cic.: il ne lui était pas même permis de...    - in integrum restituere, Cic.: remettre dans son premier état.    - ab (de) integro: à nouveau, de nouveau (en recommençant comme s’il n’y avait rien de fait).
    * * *
    intĕgĕr, tĕgra, tĕgrum (qqf. tēgra, tēgrum) [in + tango]    - compar. integrior.    - superl. integerrimus. [st1]1 [-] non touché, non entamé, non endommagé, non diminué, intact, entier, complet.    - integra loca, Caes.: lieu où l'on n'a pas pénétré.    - integro die, Hor.: au point du jour (quand le jour est encore entier).    - integer annus, Cic.: année entière.    - integris bonis, Suet.: en conservant tous ses biens.    - res integra: question entière, non tranchée.    - natura movet infantem ut integrum se salvumque velit, Cic.: la nature donne à l'enfant l'instinct de conservation. [st1]2 [-] en bon état, frais, dispos, bien portant; neuf, nouveau, novice.    - (Catilina) integros pro sauciis arcessere: (et Catilina de) remplacer les blessés par des troupes fraîches.    - Numidae integri celeritate impetum nostrorum effugiebant, Caes. BC. 2: les Numides, qui étaient frais, évitaient l'attaque des nôtres grâce à leur rapidité.    - partim fugientes ab equitatu interficiuntur, partim integri procumbunt, Caes. BC. 2: les uns, dans leur fuite, sont massacrés par la cavalerie, les autres s'écroulent sans blessures.    - rudem me discipulum, et integrum accipe, Cic. Nat. 3: accepte-moi comme un élève ignorant et tout neuf.    - integer suffragiis, Sall.: à qui le peuple n'a pas encore donné ses suffrages.    - audacia integra, Plaut.: audace sans exemple.    - integer a conjuratione, Tac.: qui n'a pas trempé dans le complot. [st1]3 [-] intact, sain, non altéré.    - integer aevi, Virg.: que l'âge n'a pas affaibli.    - integer animi, Hor.: qui a tout son bon sens.    - mulier aetate integra, Ter. And.: femme dans la fleur de l’âge.    - integra mens, Hor.: esprit sain.    - jus integrum, Cic.: droit inviolable, droit sacré. [st1]4 [-] vertueux, pur, chaste.    - integra virgo, Ter.: jeune fille vierge.    - integra Diana, Hor.: la chaste Diane.    - loquere filiam meam quis integram stupraverit, Plaut. Truc.: dis-moi, qui a déshonoré ma fille vierge encore? [st1]5 [-] honnête, intègre, impartial, irréprochable, modéré (dans ses désirs).    - dijudicare integris animis, Tac.: juger avec impartialité, juger froidement.    - integri et sumpuosi, Curt.: les hommes modérés et les dissipateurs. [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - ad integrum: entièrement, tout à fait.    - mihi integrum est + inf.: je suis absolument libre de.    - non est integrum Pompeio uti... Cic.: Pompée n'est plus le maître d'user de...    - integrum dare, Cic.: laisser toute liberté, accorder toute latitude.    - integrum mihi est ut: je suis entièrement libre de, j’ai les mains libres pour.    - ei ne integrum quidem erat, ut... Cic.: il ne lui était pas même permis de...    - in integrum restituere, Cic.: remettre dans son premier état.    - ab (de) integro: à nouveau, de nouveau (en recommençant comme s’il n’y avait rien de fait).
    * * *
        Integer, integra, integrum, pen. corr. Entier.
    \
        Integrum templum omni opere. Cic. Duquel on n'avoit rien osté.
    \
        Integra filia. Plaut. Qui n'est point corrompue.
    \
        Integer animi. Cic. Qui ha l'esprit sain et entier, et n'est point troublé de l'entendement, Sain de l'entendement.
    \
        Mentis integer. Horat. Sain de l'entendement.
    \
        Vitae integer. Horat. Innocent.
    \
        Integer a, Vide in A praepositione. Qui n'est point travaillé de labeur.
    \
        Integri status homo, Integra persona. Qui n'ha point de note. Bud. ex Paulo et Vlpiano.
    \
        Integra persona atque integro statu decessit. Il est mort en bonne et honneste reputation et renommee. Iuris est vocabulum, quando crimina post mortem non obiiciuntur. Bud.
    \
        Integer. Cic. Qui ne s'est obligé à rien, et peult faire comme bon luy semble.
    \
        Integrum se seruare. Cic. Ne tenir ne pour un, ne pour autre.
    \
        Integer. Cic. Sain et entier, Qui n'a point le corps lassé, ne cassé, ne gasté de rien, Tout frais.
    \
        Integra aetas. Terent. Fleur d'aage.
    \
        Integra causa. Cic. Excuse de laquelle on ne s'est point encore servi, De laquelle on n'a encore rien arresté ne ordonné.
    \
        Coniuges integras ab alterius petulantia conseruare. Cic. Saines et sauves.
    \
        Exercitus integer. Plaut. Un ost dont il n'y a eu personne tué.
    \
        Existimatio integra. Cic. Bonne renommee et entiere.
    \
        Integra res, cui Peracta opponitur. Plin. iunior. De quoy on n'a encore rien arresté et conclu.
    \
        Vitiosus et Integer sanguis, contraria. Cels. Qui n'est point corrompu.
    \
        Integri testes. Cic. Qui ne sont point corrompus.
    \
        Integra valetudo. Cic. Pleine santé.
    \
        Integra omnia principi relinquere. Plin. iunior. Ne toucher point à quelque affaire, et le reserver au prince.
    \
        In integrum restituere. Terent. Cic. Remettre en son entier et premier estat.
    \
        Non est integrum. Cic. La chose n'est plus entiere, S'en est faict, Il n'y a plus de remede, Il n'est plus temps, La chose est entamee.
    \
        Constituent quid agant, quibus integrum est. Cic. Ceulx qui n'ont encore rien faict, Qui ont l'affaire en leur puissance.
    \
        Si mihi esset integrum. Cic. Si j'avoye encore à faire ce que j'ay faict.
    \
        In integro esse res dicitur. Cic. Quand il n'y a rien faict de quelque affaire, et est encore en son entier, et en peult on faire comme on veult.
    \
        Quum tibi in integro tota res esset. Cic. La chose estant en ta puissance.
    \
        Ab_integro, Aduerbium. Virgil. De rechef.

    Dictionarium latinogallicum > integer

  • 4 Zustand

    Zustand, status (jedesmalige Verfassung, vorübergehender Zustand) – condicio (Stand, Lage, dauernder Zustand, z.B. servitutis). – locus (Lage infolge ver Umstände, z.B. bonus: u. in eodem loco esse). – res (die Verhältnisse übh., z.B. res bonae od. secundae od. florentes;. – Z. der Natur, s. Naturzustand. – sich in einem bessern Z. befinden, in meliore condic ione esse; mel iore loco res meae sunt: sich in einem elenden Z. befinden, in summa infelicitate versari; pessimo loco esse: sich in einem schlimmen Z. befinden, deteriore statu esse: sich im gehörigen Z. befinden, im gehörigen Z. sein, recte affectum esse: etwas in gutem Z. erhalten, alqd integrum et incolume servare; alqd tueri: etwas in den vorigen Z. versetzen, in pristinum restituere. in antiquum statum restituere (im allg.); in integrum restituere (bes. in rechtlichen Verhältnissen); reficere. restituere (ausbessern, wiederherstellen): in seinem Z. bleiben, bestehen, statum suum tenere (seine Verfassung behalten); intogrum manere (unangetastet; ungeschmälert bleiben). – / Oft bleibt »Zustand« im Latein. unübersetzt, z.B. der Z. des Todes, mors: der Z. der Freiheit, libertas: der Z. der Roheit, der Verwilderung, efferitas: der Z. bes Rechts, iustitia: guter, verdorbener (heilloser) Z. bes Staates, bona, perdita res publica: Wein inverdorbenem Z., vinum corruptum: elender Z., miseria: bessere Zustände, salus (z.B. spes salutis): diese Zustände, bl, haec: die häuslichen, die politischen Zustände, domestica, publica(n. pl.): Arbeit u. Bergnügen, ihrem Wesen nach ganz verschiedene Zustände, labor voluptasque, dissimi llima naturā.

    deutsch-lateinisches > Zustand

  • 5 integer

    integer, gra, grum (eig. intager, v. tag zu tango, »tasten«; also =) unangetastet, unversehrt, I) in physischer Hinsicht: a) unberührt = unbenutzt, unübersetzt, comoedia, Ter. heaut. prol. 4: eum Plautus locum reliquit integrum, Ter. adelph. prol. 10.

    b) unversehrt = unverwundet, unverstümmelt, unverletzt (Ggstz. saucius, vulnere affectus, truncus u. dgl.), Cic., Caes. u.a.: oft verb. integer et (atque) intactus, integer intactusque, Liv. u. Sil. (s. Drak. Liv. 8, 10, 6): integros pro sauciis arcessere, Sall.: ex integris truncos (infantes) gigni, Plin.: cecĭdit Cethegus integer, unverstümmelt, Iuven.: nasus integer, Iuven.

    c) von der Fäulnis unversehrt, frisch, v. Speisen, aper (Ggstz. aper vitiatus, anbrüchiger), Hor. sat. 2, 2, 92.

    d) unversehrt, unvermindert = noch ganz, sublicae, quarum pars inferior int. remanebat, noch ganz stehen geblieben war, Caes.: recens et int. malum, frischer u. ganzer A., Suet.: aedes integrae (Ggstz. aedes vitiosae), ICt.: amnis Iordanes unum atque alterum lacum integer (unvermindert, in gleicher Stärke) perfluit, Tac. – insbes. v. Vermögen = ganz, voll, ungeschmälert, opes integrae (Ggstz. opes accīsae), Hor.: integris patrimoniis exsulare, Suet: fortuna integra (Ggstz. fortuna afflicta), Cic.: neutr. subst., quibus fortuna in integro (unangetastet) est, Tac. hist. 3, 2. – v. äußerer Ehre = ungeschmälert, unverletzt, fama, Sall.: existimatio, Cic. – u. v. der Person, famā et fortunis integer, im vollen Besitze seines Rufes u. Vermögens, Sall. fr.: subst. integri, Unverschuldete, gute Haushalter (Ggstz. sumptuosi, Verschwender), Curt. 10, 2 (8), 10.

    e) unvermischt (ἀκήρατος), rein, fontes, Lucr. u. Hor.: vinum, Colum.: sapor (vini), Hor.: neutr. pl. subst., anteponantur integra contaminatis, Cic.

    f) v. Plünderungen, von den Plagen des Krieges u. dgl. verschont geblieben, loca trans flumen int., Caes.: gentes int., Cic.: gens a cladibus belli integra, Liv.: omnibus rebus integri incolumesque, Cic.

    g) ungeschwächt den Kräften nach = unentkräftet, nicht erschöpft, noch frisch, bei voller Kraft (Ggstz. fessus, defessus, fatigatus, affectus; vgl. Drak. Liv. 8, 10, 5), α) v. leb. Wesen, bes. v. Soldaten, Caes. u.a.: integer eques equique, Tac.: integrior exercitus, Nep.: integer in omni voce, der seine Stimme in voller Gewalt hat, Cornif. rhet. – β) vom Körper usw., integris corporibus animisque fessos adorti, Liv.: diuturnitate pugnae hostes defessi proelio excedebant, alii integris viribus succedebant, Caes.: integerrimas vires militi servabat, Liv.

    h) ungeschwächt der Jungfräulichkeit nach = unbefleckt, unentehrt, rein (vgl. ἀκήρατος παρθένος b. Eurip.), filia, Plaut.: virgo, Catull.: ut virgo ab se integra siet, Ter.: liberos coniugesque suas integras ab istius petulantia conservare, unangefochten, Cic.

    i) unversehrt der Gesundheit nach, α) v. Pers., bei vollem Wohlbefinden, ganz gesund, ganz wohl, si integer futurus esset aeger, Cels.: antequam ex toto (aeger) integer fiat, Cels. – im Bilde, neu patiamini licentiam scelerum quasi rabiem ad integros contactu procedere, Sall. hist. fr. 1, 48 (51). – β) vom Körper usw. = gesund, unverdorben (Ggstz. corruptus, vitiosus), corpus, caput, Cels.: corpora sana et integri sanguinis, Quint.: si sanguis crassus et niger est, vitiosus est: si rubet et pellucet, integer est, Cels. – γ) v. Gesundheit u. Alter = blühend, valetudo, Cic.: aetas, Blüte der Jugend, Ter. u. Suet. (vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 45): integrā aetate ac valetudine, in der Blüte seines Alters u. seiner Gesundheit, Suet: poet., integer aevi, in der Blüte des Alters, Verg. u. Sil.: u. so integer aevo, Auct. consol. ad Liv.: integer annorum, Stat.

    k) unverkürzt der Zeitdauer nach, ganz, annus, Cic.: integro die, zu Anfang des Tages (so daß man den Tag noch ganz vor sich hat), Hor.

    l) unvermindert seiner ursprünglichen Beschaffenheit nach, voll, ganz, frisch, v. körperlichen u. äußeren Zuständen, α) übh.: integram famem ad ovum affero, Cic.: illud principium novi et integri laboris, damit fing die Arbeit gleichs. neu u. von vorne an, Liv.: rursus tamquam ad integrum bellum cuncta parat, frischen Krieg, Sall.: integra causa, ein noch nicht gebrauchter Vorwand, Ter. (vgl. no. II, A, a). – subst., integrum, ī, n. (Ggstz. corruptum), Tert. de res. carn. 4. – dah. de integro, ganz von frischem, ganz von vorne, Cic. u.a.: u. so ex integro, Colum., Tac., Suet. u.a. (aber Liv. 21, 6, 5 jetzt de integro): u. ab integro, Cic. II. Verr. 1, 147. Verg. ecl. 4, 5. – β) als publiz. t. t.: alqm od. alqd in integrum restituere, in den vorigen Stand setzen, -wieder einsetzen (s. restituodas Ausführlichere), damnatum, Cic. u. Caes.: praedia, Cic.: civitatem, Iustin.

    II) in geistiger u. moralischer Hinsicht: A) in geistiger: a) von dem, was noch beim Alten ist, in dem noch nichts getan ist = unausgemacht, unentschieden, unverloren u. dgl., bellum, Tac.: alias ut uti possim causā hāc integrā, Ter.: causam integram alci reservare, Cic.: re integrā, Cic.: non scilicet re integrā, sed certe minus infractā, Cic.: iudicium integrā re, an perditā fieri? Cic.: adoptandi iudicium integrum (steht in freier Hand), Tac.: in integro mihi res est od. est (mihi) integrum, ich habe (man hat) in od. über etwas noch freie u. ungebundene Hand, es steht etwas noch in meiner Gewalt, Cic.: u. so ut id integrum iam non esset, Cic.: de centurionibus res est in integro, Cic.: alci non integrum est m. Infin., non est integrum Cn. Pompeio consilium iam uti tuo, Cic. Pis. 58: m. ut u. Konj., atque ei ne integrum quidem erat, ut ad iustitiam remigraret, Cic. Tusc. 5, 62 u. so Cic. Mur. 8. – sibi integrum reservare de alqo od. de alqa re, sich freie Hand lassen, freie Hand behalten, Cic. – integrum dare, freie Hand-, freie Gewalt geben, Cic.

    b) v. dem, der noch ein »Neuling« in irgend einer Sache ist, rudem me et integrum discipulum accipe, nimm mich als einen unwissenden Neuling in die Schule, Cic.: a populi suffragiis integer, Sall. fr.: integer urbis, unbekannt mit den Vergnügungen u. Verführungen der Stadt, Val. Flacc.

    c) geistig gesund = vernünftig, freien Geistes, vorurteilsfrei, unbefangen, leidenschaftslos, integer mentis od. animi, Hor.: mens int., Hor.: incorrupti atque integri testes, Cic.: adhuc integer, noch nicht von Liebe geblendet, Hor.: integris animis, mit unbefangenem Sinne, Tac.: si ad quietem integri (freien Geistes) iremus, Cic. – integrum se servare, unparteiisch, Cic.: integer laudo, uneigennützig, Hor.: iudicium int., consultatio int, Tac.: quid hāc quaestione dici potest integrius? quid incorruptius? Cic.

    B) in moralischer Hinsicht: a) unverdorben, integri et sinceri (Ggstz. imbuti Romanis delenimentis), Liv.: ingenium int., Sall.: ipsius bona integraque natura, Tac.

    b) an dessen Lebenswandel kein Flecken wahrzunehmen ist, unbescholten, sittenrein, lauter (oft verb. integer castusque, s. Meißner Cic. Tusc. 1, 72), homo, Cic.: Diana, die reine, jungfräuliche (ἁγνή), Hor.: nemo integrior, Cic.: castissimus homo atque integerrimus, Cic.: integer vitae scelerisque purus, unbescholtenen (Lebens-) Wandels, Hor.: integer a coniuratione, unschuldig an der Verschwörung, Tac. – proconsulatus, uneigennütziges, Tac.: vita integerrima, Cic.

    c) unangetastet = ungeschmälert, fides, unverbrüchliche, unwandelbare, Tac.: parum integrā veritate, mit zu wenig Beobachtung der reinen Wahrheit, Suet.: nullum esse ius tam sanctum atque integrum (unantastbar), quod non eius scelus atque perfidia violarit et imminuerit, Cic. – / Compar. integrior, Nep. Eum. 9, 6, neutr. integrius, Cels. 7, 27: Superl. integerrimus, Cic. de domo 60. Caes. b. c. 1, 85, 2. Liv. 6, 7, 1: vulg. Superl. integrissimus, Corp. inscr. Lat. 2, 1085; 9, 2878 u. 10, 30.

    lateinisch-deutsches > integer

  • 6 integer

    integer, gra, grum (eig. intager, v. tag zu tango, »tasten«; also =) unangetastet, unversehrt, I) in physischer Hinsicht: a) unberührt = unbenutzt, unübersetzt, comoedia, Ter. heaut. prol. 4: eum Plautus locum reliquit integrum, Ter. adelph. prol. 10.
    b) unversehrt = unverwundet, unverstümmelt, unverletzt (Ggstz. saucius, vulnere affectus, truncus u. dgl.), Cic., Caes. u.a.: oft verb. integer et (atque) intactus, integer intactusque, Liv. u. Sil. (s. Drak. Liv. 8, 10, 6): integros pro sauciis arcessere, Sall.: ex integris truncos (infantes) gigni, Plin.: cecĭdit Cethegus integer, unverstümmelt, Iuven.: nasus integer, Iuven.
    c) von der Fäulnis unversehrt, frisch, v. Speisen, aper (Ggstz. aper vitiatus, anbrüchiger), Hor. sat. 2, 2, 92.
    d) unversehrt, unvermindert = noch ganz, sublicae, quarum pars inferior int. remanebat, noch ganz stehen geblieben war, Caes.: recens et int. malum, frischer u. ganzer A., Suet.: aedes integrae (Ggstz. aedes vitiosae), ICt.: amnis Iordanes unum atque alterum lacum integer (unvermindert, in gleicher Stärke) perfluit, Tac. – insbes. v. Vermögen = ganz, voll, ungeschmälert, opes integrae (Ggstz. opes accīsae), Hor.: integris patrimoniis exsulare, Suet: fortuna integra (Ggstz. fortuna afflicta), Cic.: neutr. subst., qui-
    ————
    bus fortuna in integro (unangetastet) est, Tac. hist. 3, 2. – v. äußerer Ehre = ungeschmälert, unverletzt, fama, Sall.: existimatio, Cic. – u. v. der Person, famā et fortunis integer, im vollen Besitze seines Rufes u. Vermögens, Sall. fr.: subst. integri, Unverschuldete, gute Haushalter (Ggstz. sumptuosi, Verschwender), Curt. 10, 2 (8), 10.
    e) unvermischt (ἀκήρατος), rein, fontes, Lucr. u. Hor.: vinum, Colum.: sapor (vini), Hor.: neutr. pl. subst., anteponantur integra contaminatis, Cic.
    f) v. Plünderungen, von den Plagen des Krieges u. dgl. verschont geblieben, loca trans flumen int., Caes.: gentes int., Cic.: gens a cladibus belli integra, Liv.: omnibus rebus integri incolumesque, Cic.
    g) ungeschwächt den Kräften nach = unentkräftet, nicht erschöpft, noch frisch, bei voller Kraft (Ggstz. fessus, defessus, fatigatus, affectus; vgl. Drak. Liv. 8, 10, 5), α) v. leb. Wesen, bes. v. Soldaten, Caes. u.a.: integer eques equique, Tac.: integrior exercitus, Nep.: integer in omni voce, der seine Stimme in voller Gewalt hat, Cornif. rhet. – β) vom Körper usw., integris corporibus animisque fessos adorti, Liv.: diuturnitate pugnae hostes defessi proelio excedebant, alii integris viribus succedebant, Caes.: integerrimas vires militi servabat, Liv.
    h) ungeschwächt der Jungfräulichkeit nach = unbefleckt, unentehrt, rein (vgl. ἀκήρατος παρθένος b.
    ————
    Eurip.), filia, Plaut.: virgo, Catull.: ut virgo ab se integra siet, Ter.: liberos coniugesque suas integras ab istius petulantia conservare, unangefochten, Cic.
    i) unversehrt der Gesundheit nach, α) v. Pers., bei vollem Wohlbefinden, ganz gesund, ganz wohl, si integer futurus esset aeger, Cels.: antequam ex toto (aeger) integer fiat, Cels. – im Bilde, neu patiamini licentiam scelerum quasi rabiem ad integros contactu procedere, Sall. hist. fr. 1, 48 (51). – β) vom Körper usw. = gesund, unverdorben (Ggstz. corruptus, vitiosus), corpus, caput, Cels.: corpora sana et integri sanguinis, Quint.: si sanguis crassus et niger est, vitiosus est: si rubet et pellucet, integer est, Cels. – γ) v. Gesundheit u. Alter = blühend, valetudo, Cic.: aetas, Blüte der Jugend, Ter. u. Suet. (vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 45): integrā aetate ac valetudine, in der Blüte seines Alters u. seiner Gesundheit, Suet: poet., integer aevi, in der Blüte des Alters, Verg. u. Sil.: u. so integer aevo, Auct. consol. ad Liv.: integer annorum, Stat.
    k) unverkürzt der Zeitdauer nach, ganz, annus, Cic.: integro die, zu Anfang des Tages (so daß man den Tag noch ganz vor sich hat), Hor.
    l) unvermindert seiner ursprünglichen Beschaffenheit nach, voll, ganz, frisch, v. körperlichen u. äußeren Zuständen, α) übh.: integram famem ad ovum affero, Cic.: illud principium novi et integri la-
    ————
    boris, damit fing die Arbeit gleichs. neu u. von vorne an, Liv.: rursus tamquam ad integrum bellum cuncta parat, frischen Krieg, Sall.: integra causa, ein noch nicht gebrauchter Vorwand, Ter. (vgl. no. II, A, a). – subst., integrum, ī, n. (Ggstz. corruptum), Tert. de res. carn. 4. – dah. de integro, ganz von frischem, ganz von vorne, Cic. u.a.: u. so ex integro, Colum., Tac., Suet. u.a. (aber Liv. 21, 6, 5 jetzt de integro): u. ab integro, Cic. II. Verr. 1, 147. Verg. ecl. 4, 5. – β) als publiz. t. t.: alqm od. alqd in integrum restituere, in den vorigen Stand setzen, -wieder einsetzen (s. restituo das Ausführlichere), damnatum, Cic. u. Caes.: praedia, Cic.: civitatem, Iustin.
    II) in geistiger u. moralischer Hinsicht: A) in geistiger: a) von dem, was noch beim Alten ist, in dem noch nichts getan ist = unausgemacht, unentschieden, unverloren u. dgl., bellum, Tac.: alias ut uti possim causā hāc integrā, Ter.: causam integram alci reservare, Cic.: re integrā, Cic.: non scilicet re integrā, sed certe minus infractā, Cic.: iudicium integrā re, an perditā fieri? Cic.: adoptandi iudicium integrum (steht in freier Hand), Tac.: in integro mihi res est od. est (mihi) integrum, ich habe (man hat) in od. über etwas noch freie u. ungebundene Hand, es steht etwas noch in meiner Gewalt, Cic.: u. so ut id integrum iam non esset, Cic.: de centurionibus res est in integro, Cic.: alci non integrum est m. Infin., non est
    ————
    integrum Cn. Pompeio consilium iam uti tuo, Cic. Pis. 58: m. ut u. Konj., atque ei ne integrum quidem erat, ut ad iustitiam remigraret, Cic. Tusc. 5, 62 u. so Cic. Mur. 8. – sibi integrum reservare de alqo od. de alqa re, sich freie Hand lassen, freie Hand behalten, Cic. – integrum dare, freie Hand-, freie Gewalt geben, Cic.
    b) v. dem, der noch ein »Neuling« in irgend einer Sache ist, rudem me et integrum discipulum accipe, nimm mich als einen unwissenden Neuling in die Schule, Cic.: a populi suffragiis integer, Sall. fr.: integer urbis, unbekannt mit den Vergnügungen u. Verführungen der Stadt, Val. Flacc.
    c) geistig gesund = vernünftig, freien Geistes, vorurteilsfrei, unbefangen, leidenschaftslos, integer mentis od. animi, Hor.: mens int., Hor.: incorrupti atque integri testes, Cic.: adhuc integer, noch nicht von Liebe geblendet, Hor.: integris animis, mit unbefangenem Sinne, Tac.: si ad quietem integri (freien Geistes) iremus, Cic. – integrum se servare, unparteiisch, Cic.: integer laudo, uneigennützig, Hor.: iudicium int., consultatio int, Tac.: quid hāc quaestione dici potest integrius? quid incorruptius? Cic.
    B) in moralischer Hinsicht: a) unverdorben, integri et sinceri (Ggstz. imbuti Romanis delenimentis), Liv.: ingenium int., Sall.: ipsius bona integraque natura, Tac.
    ————
    b) an dessen Lebenswandel kein Flecken wahrzunehmen ist, unbescholten, sittenrein, lauter (oft verb. integer castusque, s. Meißner Cic. Tusc. 1, 72), homo, Cic.: Diana, die reine, jungfräuliche (ἁγνή), Hor.: nemo integrior, Cic.: castissimus homo atque integerrimus, Cic.: integer vitae scelerisque purus, unbescholtenen (Lebens-) Wandels, Hor.: integer a coniuratione, unschuldig an der Verschwörung, Tac. – proconsulatus, uneigennütziges, Tac.: vita integerrima, Cic.
    c) unangetastet = ungeschmälert, fides, unverbrüchliche, unwandelbare, Tac.: parum integrā veritate, mit zu wenig Beobachtung der reinen Wahrheit, Suet.: nullum esse ius tam sanctum atque integrum (unantastbar), quod non eius scelus atque perfidia violarit et imminuerit, Cic. – Compar. integrior, Nep. Eum. 9, 6, neutr. integrius, Cels. 7, 27: Superl. integerrimus, Cic. de domo 60. Caes. b. c. 1, 85, 2. Liv. 6, 7, 1: vulg. Superl. integrissimus, Corp. inscr. Lat. 2, 1085; 9, 2878 u. 10, 30.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > integer

  • 7 integer

        integer tegra, tegrum, adj. with comp. integrior and sup. integerrimus    [2 in-+TAG-], untouched, unhurt, entire, whole, complete: annus: integro die, i. e. with the day before us, H.: quarum (sublicarum) pars inferior integra remanebat, Cs.: signa (litterarum), unbroken.—Unimpaired, uninjured, unhurt, unwounded, unmutilated, unexhausted, sound, fresh, vigorous: aetate integrā, in her flower, T.: cum integri defessis succederent, Cs.: florentes atque integri: integros pro sauciis arcessere, S.: Pelops, entire, O.: cecidit Cethegus Integer, unmutilated, Iu.: opes (opp. accisae), H.: integer aevi sanguis, the vigor of youth, V.: gens a cladibus belli, L.—Not worn, fresh, new, unused: ad integrum bellum cuncta parare, S.: pugnam edere, L.: uti causā hac integrā, this pretext as a fresh one, T.: eum Plautus locum reliquit integrum, not imitated, T.—In the phrase, de integro or ab integro, anew, afresh: potius quam redeat de integro haec oratio, be told over again, T.: relata de integro res ad senatum, L.: columnam efficere ab integro novam: Magnus ab integro saeclorum nascitur ordo, V.—Untainted, fresh, sweet: ut anteponantur integra contaminatis: fontes, H.—In the phrase, in integrum restituere, to restore to a former condition, pardon, forgive: quod te absente hic filius Egit restitui in integrum aequomst, i. e. be undone, T.: in integrum restituti, pardoned: nonnullos ambitūs damnatos in integrum restituit, Cs.—Fig., new, open, undecided, undetermined: rem integram ad reditum suum iussit esse: ut quam integerrima essent ad pacem omnia, Cs.: quid hac quaestione dici potest integrius?: quoad erit integrum, still in my power: non est integrum Pompeio consilio iam uti tuo, open: si integrum daretur, i. e. if he be unfettered. —Inexperienced, ignorant: me discipulum integrum accipe.—Healthy, sound, sane, unimpaired: animi, H.: mens, H.: integrius iudicium a favore, L.—Unbiassed, impartial: integrum se servare, neutral: arbiter, Iu.: scopulis surdior Icari Voces audit, adhuc integer, heart-whole, H.—Blameless, irreproachable, spotless, pure, honest, virtuous: illo nemo integrior: integerrima vita: testes: vitae, in life, H.: virgo ab se, T.: a coniuratione, not implicated in, Ta.
    * * *
    I
    integra -um, integrior -or -us, integerrimus -a -um ADJ
    untouched, entire, whole, complete; uninjured, sound, fresh (troops), vigorous
    II
    fresh troops (pl.)

    Latin-English dictionary > integer

  • 8 integer

    gra, grum [из intager от in + tango ]
    1)
    а) нетронутый, незатронутый, невредимый, целый (i. intactusque L; lintea H); свежий (mālum Su; sc. caro H); неубавившийся, неуменьшившийся ( amnis T); незадетый (existimatio C; fama Sl); пощажённый, непострадавший ( gens a cladibus belli intĕgra L); неистощённый, неослабленный (exercitus Nep; vires Cs, L); чистый, несмешанный (fons Lcr, H; vinum Col); безукоризненный (valetudo C, Su); здоровый (corpus CC, O); цветущий (aetas Ter, Su)
    i. aevi V — в цвете лет, юный
    integro die H — с самого утра, ранним утром (когда весь день ещё впереди)
    rebus integris Cs, VP (re integra C) — когда дело ещё было в исходном положении или не было решено
    de (ex, ab) integro C, V, Su etc.сызнова
    aliquem in integrum restituere юр. C, Cs — восстановить кого-л. в прежнем положении (правах)
    2) неиспользованный, непереведённый ( comoedia Ter)
    3) несведущий, неопытный, незнающий ( discipulus C)
    i. alicujus rei VF — незнакомый с кем-л.
    4)
    а) здравый, лишённый предрассудков, непредубеждённый (i. mentis, animi H; mens integra H); беспристрастный ( integrum se servare C); честный, правдивый (vir, testis C); незаинтересованный, бескорыстный (i. laudo H; judicium intĕgrum T — ср. 6.); неиспорченный (ingenium Sl, natura T); неподкупный ( judex C); безупречный, невинный, нравственно чистый
    б) невиновный (i. a conjuratione T)
    5) неприкосновенный, нерушимый ( jus C); непоколебимый, неизменный, незыблемый (fides T; veritas Su); непорочный, девственный, целомудренный (filia Pl; virgo Ter, Ctl)
    de aliquā re res est in integro C — вопрос о чём-л. ещё не решён
    est mihi integrum Cя ещё не решил (т. е. за мной ещё остаётся свобода решения)
    sibi integrum reservare de aliquā re C — оставить за собой свободу действий в чём-л.
    judicium integrum alicujus rei T — право решать что-л. по своему усмотрению (ср. 4.)

    Латинско-русский словарь > integer

  • 9 integer

    1) находящийся в прежнем состоянии, ненарушенный, re integra;

    dum s. si res integra est (§ 9 J. 3, 26. cf. 1. 27 § 3 D. 17, 1. - 1. 2 D. 18, 5. - cf. 1. 1. 2. C. 4, 45. - I. 9 D. 27, 10. 1. 6 § 1 D. 36, 4. 1. 13 C. 2, 13. 1. 15 C. 4, 35. 1. 1 C. 7, 45. 1. 21 C. 8, 45);

    integris omnibus (1. 57 D. 2, 14. 1. 65 § 10 D. 17, 2. 1. 15 § 4 D. 42, 1. 1. 24 § 2 D. 4, 4. 1. 24 § 4 D. 19, 2);

    in integrum restituere, restitutio;

    2) нетронутый, неиспорченный, целый, re integra, прот. post ruinam aedium (1. 9 pr. D. 39, 2);

    rivus int. прот. qui refectione indiget (1. 1 § 7 D. 43, 21. 1. 27. 54 § 1 D. 19, 1. cf. 1. 33 pr. D. 21, 1);

    nomina integra, прот. deperdita et male contracta (1. 16 D. 26, 7. 1. 12 § 1 D. 28, 2);

    qui integer fuit (Gai. III. 214);

    integrum ius (1. 24 §4 D. 4. 4. 1. 57 pr. D. 1, 1. 1. 10 § 1 D. 38, 17. 1. 15 § 35 D. 39, 2);

    int. obligatio (1. 5 § 2 D. 20, 6);

    actio (1. 2 § 1 D. 24, 3. 1. 1 § 5 D. 27, 4. 1. 89 pr. D. 46, 3);

    petitio (1. 21 § 2 D. 5, 2. 1. 29 D. 44, 7); честный, бескорыстный: int. fama, dignitas, opinio, existimatio (I. 7 pr. D. 4, 8. 1. 21 D. 6, 1. 1. 14 § 1 D. 11, 3. 1. 4 pr. D. 26, 10);

    fides (1. 38 D. 3, 5. 1. 1 § 11 D. 37, 10);

    persona (1. 4 D. 47, 23);

    integre (adv.) честно: int. peracta administratio (1. 9 D. 2, 7).

    3) подлый, совершенный, напр. integrum прот. роrtio (1. 60 pr. D. 50, 16);

    ex integro, прот. ex parte (1. 13 C. 1, 2. I. 9 § 1 D. 2, 11);

    teneri in integrum, прот. in id. quod facere possunt (1. 25 D. 42, 1. 1. 75. 86 D. 35, 2. 1. 1 § 6 D. 35. 3. 1. 22 pr. D. 45, 1. 1. 76 pr. 1. 77 § 27 D. 31. 1. 3 C. 5, 14);

    tempus int., прот. reliquum (1. 15 D. 45, 1);

    integra aetas, совершеннолетие (1. 8 pr. C. 6, 61).

    4) ex integro, снова, ex int. locare = redintegrare locationem (1. 14 D. 19, 2);

    ex int. causam agere = retractare causam (1. 31 D. 12, 2);

    ex int. petere (1. 25 § 2 D. 44, 2. 1. 3 § 1. 4 D. 48, 2. 1. 6 § 1 D. 48, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > integer

  • 10 Stand

    Stand, I) das Stehen: status. – der St. des Wassers, altitudo aquarum. – der St. der Gestirne, positus et spatia siderum; positio siderum. – standhalten, consistere. stare (stehen bleiben); in loco manere. loco non cedere (nicht vom Platze weichen); hostes oder impetum hostium sustinere. auch bl. sustinere (den Angriff der Feinde aushalten); hostibus resistere (den Feinden widerstehen). – zustande bringen, conficere; efficere; perficere – zustande kommen, perfici: der Friede ist zustande gekommen, pax convenit oder composita est. – einen harten Stand bei etwas haben, valde laborare in re. – II) Ort, wo man steht, locus. – einen sichern Stand haben, in tuto collocatum esse. – wo seinen Stand haben (vom Kaufmann), in alqo loco consistere. – III) Lage, Verfassung: status. – der üppige St. des Futters auf dem Felde, pabuli laetitia. – im guten Stand halten, -erhalten, tueri: ein Haus im guten (baulichen) St. halten, erhalten, sarta tecta aedium tueri; domicilium sartum et tectum conservare: etwas in St. setzen (instand setzen), alqd parare oder apparare (in Bereitschaft setzen); firmare (fest machen, z.B. munimenta, muros urbis): in [2192] den vorigen St. setzen, in pristinum restituere (im allg.); in integrum restituere (bes. in rechtlichen Verhältnissen); reficere. in melius restituere (ausbessern): einen Weg instand setzen, viam munire: die Sache befindet sich noch im vorigen Stande, res integra est: imstande sein, posse: außerstande, nicht imstande sein, zu etc., non posse, non quire, nequire mit folg. Infin. (nicht können, vermögen; s. »können nο. IV« den Untersch.); non sustinere mit Infin. (es nicht über sich gewinnen können): ich bin imstande, es zu vergelten, sum gratiae referendae: ich bin nicht imstande zu bezahlen, non sum solvendo oder ad solvendum: außerstande zu etc., inutilis ad etc. (z.B. zu segeln, ad navigandum [von einem Schiffe]). – jmd. in den St. setzen, etwas zu tun, alci facultatem dare alqd faciendi: jmd. außerstand setzen, etwas zu tun, alci facultatem alqd faciendi eripere; alqm prohibere, quo minus alqd faciat: ich glaubte in den St. gesetzt zu sein, facultatem mihi oblatam putavi. – IV) Rang, Abkunft: locus (die Stelle, die jmd. in bürgerlichen Verhältnissen einnimmt). – dignitas (die Würde, die jmd. vermöge seines Charakters, Ranges, Standes behauptet). – sors (das dem Menschen bereitete Los). – fortuna (die Glücksumstände, in denen wir uns befinden, z.B. hoher, magna: sehr niedriger der Sklaven, infima servorum). – condicio (die Stellung, die man einnimmt). – genus. stirps (Geschlecht, Stamm, zu dem jmd. gehört; dann genus auch = Gattung übh.). – ordo (der Stand als Abteilung von Menschen, die Leute eines Standes zusammengenommen, z.B. ordo senatorius, equester: u. ordo publicanorum, mercatorum). – corpus (Korporation, Verbindung von Leuten einerlei Ranges, Gewerbes etc.). – von vornehmem Stande (auch bloß: von Stande), nobilis: von sehr vornehmem od. hohem St., summo loco od. in summa dignitate natus: von geringem (niedrigem) St., humili od. obscuro od. ignobili loco natus: von sehr geringem (niedrigem) St., infimo loco natus: von höherem St., honestioris loci: von gleichem St. mit jmd., genere alci par: Leute von demselben St., homines eiusdem ordinis od. eiusdem corporis: Leute jedes St., von allen Ständen, cuiusque generis homines: Leute jedes St. und Alters. homines omnium ordinum et omnium aetatum. – mit seinem St. zufrieden sein, suā sorte contentum esse: seinem St. gemäß leben, pro dignitate vivere.

    deutsch-lateinisches > Stand

  • 11 damno

    damno, āvi, ātum, āre (damnum), büßen, büßen lassen, I) v. Richter, 1) eig., als gerichtl. t. t. = einer Buße od. eines Vergehens schuldig sprechen, verdammen, verurteilen (Ggstz. absolvere, liberare, dimittere), m. Acc. der Pers. (der zuw. zu ergänzen ist), pecuarios, Liv.: alcis ministros sociosque, Cic.: ego accusavi, vos damnastis, Domit. Afer b. Quint.: si uno iudice minus damnarent, wenn die Zahl der verurteilenden Richter einen weniger betrüge, Cic.: matronae ad centum septuaginta damnatae sunt, Liv.: oft Partiz. damnatus, zB. servi damnati (Ggstz. domini indemnati), Cic.: damnatus reus, Cic.: cum iam pro damnato mortuoque esset, so gut als verurteilt u. tot war, Cic.: u. Plur. subst., plenus carcer damnatis, Sen. rhet.: damnatos in integrum restituere, Cic.: damnatos relegatosque restituere, Suet. – m. Acc. der Sache = als ungerecht verwerfen, causam suam, Liv.; vgl. causa iudicata atque damnata, Cic.: istius vita, quae damnata est, Cic.: u. Partiz. Fut. Pass. subst., quem non puduisset damnanda committere, Plin. ep. 3, 9, 5. – m. dopp. Acc. der Pers., d. alqm inauditum, Iustin.: alqm inauditum et indefensum, Tac.: im Passiv m. dopp. Nom., alqs absens damnatur, Liv.: ut mihi innocens damnatus esse videatur, Cic. – m. inter u. Akk. der Klasse, damnari inter sicarios (als M.), Cic. – m. pro (statt, als, wie) u. Abl., alqm pro malo ac noxio, Liv.: alqm pro socio, Cic. – m. per u. Akk. (durch jmd. = auf jmds. Betrieb), damnari per arbitrum, Cic., per indicem (einen Angeber), Liv., per senatum, Eutr. – m. Advv. od. adverb. Ausdrücken, zur Ang. wie? inique damnari a suis civibus, Cic.: damnari merito, Sen., iure, Cic., publice, Cic.: d. alqm sine ullo argumento ac sine teste, Cic. – m. ob od. propter u. Akk., damnari nullam aliam ob causam, nisi propter dicendi inscientiam, Cic.: damnari ob provinciam avare habitam, Tac.: damnari ob haec facinora, ob latrocinia, Lact.: damnari propter haec facinora, Liv.: propter eam vim iure damnari, Cic. – m. eo nomine (unter diesem Titel = um deswillen), Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. b. c. 3, 21, 4. – m. quibus de causis (aus welchen Gründen), nunc recordemur invidiā laborantes quibus de causis aut absoluti sint aut damnati, Val. Max. 8, 1 in. – m. folg. Infin., damnatus vivere paci, Sil. 3, 331. – m. folg. Infin. Perf. act., aut dabis aut contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: pecuniam ex aerario clam egessisse damnati sunt, Liv. 30, 39, 7: damnati terga vertisse, Sil. 10, 655. – m. folg. quod (weil) u. Indikat. od. Konjunktv., Athenienses Socratem damnaverunt, quod novam religionem introducere videbatur, Val. Max. 1, 1. ext. 7: A. Baebius unus est damnatus, quod milites Romanos praebuisset ad ministerium caedis, Liv. 45, 31, 2 (vgl. unten mit Abl. der Strafe aus Liv. 10, 1, 3). – m. folg. cur (weil) u. Konj., damnabantur plerique cur iocati essent, alii cur tacuissent, alii cur pleraque figurate dixissent, Spart. Sev. 14, 13. – m. Abl. der Veranlassung, ob eundem timorem, quo (aus der) damnatus erat Miltiades, Nep.: inutili pudore causam suam d., Liv.: ea causa, quae ipsā opinione hominum tacitā prope convicta atque damnata sit, durch die öffentliche Meinung stillschweigend überführt und gerichtet sei, Cic.: ebenso Asclepiades existimatione damnatus, durch die öffentliche Meinung gerichtet, Cic. – m. Abl. der Beschuldigung, alqm d. falso crimine, Ov.: damnari capitali crimine, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari eo crimine, Cic.: nunc iam summatim exponam, quibus criminibus Oppianicus damnatus sit, Cic.: u. so m. crimine u. Genet. des Verbrechens, d. alqm crimine affectati regni, Val. Max.: damnari crimine regni, Ov., crimine adulterii, Val. Max.: interfectae sororis crimine a Tullo rege damnari, Val. Max. – m. Abl. des Gesetzes, der Rechtsformel, d. Aquiliam adulterii delatam lege Iuliā, Tac.: damnari lege Corneliā (de falsis), Tac.: damnari lege repetundarum, Tac. u. Plin. ep.: damnari suā lege, Cic.: eādem formulā et damnari et absolvi, Val. Max. 8, 2, 2. – m. Abl. des Gerichtes, Spruches, Zeugen usw. damnari iudicio, Cic., hoc iudicio, Nep., publico iudicio, Vell. u. Tac., populi iudicio, Cic.: damnari capitali iudicio, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari iuratorum iudicum sententiis, Cic. (u. so ut damnatus meā sententiā videar, mir selbst mein Urteil gesprochen, mich selbst verurteilt zu haben scheine, Curt.): damnari quattuordecim tribuum suffragiis, Val. Max.: d. reum atris lapillis (Ggstz. liberare niveis lapillis), Ov.: damnari uno teste, Val. Max.: damnari falso testimonio, Phaedr. – m. Abl. der Strafe, wodurch (wozu?) jmd. verurteilt wird, pecunia, quā feneratores ob annonam compressam damnarunt, Liv.: damnari tantā pecuniā, quanta exsolvi non potest, Iustin.: d. alqm summā totius dotis, Val. Max.: ab alqo (auf jmds. Betrieb) suā lege decem milibus (gravis) aeris damnari, Liv.: d. Frusinates tertiā parte agri, quod (weil) etc., Liv. 10, 1, 3: d. alqm exsilio, Sen. u. Tac.: d. alqm capite, zu einer Kapitalstrafe (Verlust der bürgerl. Rechte, Einkerkerung, Verbannung, Tod), Cornif. rhet. u. Cic.: capite aut multatione bonorum aut insulari solitudine damnari, Amm.: d. alqm latā fugā, an einen bestimmten Verbannungsort verweisen, Amm.: alqm morte, Flor. 3, 21, 28. Sen. Herc. Oet. 892. (vgl. no. 2, a, β u. no. 2, d). – mit Genet. des Vergehens, damnari veneficii, Cornif. rhet.: ambitus, peculatus, proditionis, Cic.: damnari maiestatis (wegen Majestätsbeleidigung), Cic. u. Sen. rhet.: damnari furti, Val. Max., furti et pro (als) socio, Cic.: damnari negotiorum gestorum (wegen schlechter Geschäftsführung), Sen.: damnari ambitus Pompeiā lege, Caes.: damnari Sacerdote praetore iniuriarum, Cic.: damnari falsi (wegen Fälschung), Tac., falsi Areo iudicio, Tac. – m. Genet. der Strafe od. Strafleistung, damnari octupli, Cic.: minoris HS triciens praetorium hominem honeste non posse damnari, Cic.: se collaturos quanti damnatus esset, Liv.: d. alqm capitis (s. oben zu d. capite), Caes., Nep. u. Liv.: d. alqm absentem capitalis poenae, Liv. 42, 43, 9: crimine falso damnari mortis, Verg. Aen. 6, 430: damnatus longi Sisyphus Aeolides laboris, Hor. carm. 2, 14, 19 sq. – m. de (wegen) u. Abl. des Vergehens, damnari de vi, Cic., de vi publica, Tac., de vi et maiestatis, Cic.: damnari de pecuniis repetundis, Cic. – m. ex (infolge) u. Abl., damnari ex Sardinia (wegen der in S. verübten Erpressungen), Cic. pro Scaur. § 2: damnari repetundarum ex Macedonia, Vell. 2, 8, 1. – m. in (in bezug auf) u. Akk., Midas partem damnatur in unam, Ov. met. 11, 178. – m. in (bei) u. Abl., magis vero Valerius in Cosconii absolutione damnatus, quam Cosconius in sua causa liberatus est, Val. Max. 8, 1. absol. 8. – mit ad od. in u. Akk. des Straforts oder der Strafleistung oder Strafe od. (selten) m. Dat. der Strafe, d. alqm ad opus, ad bestias, Suet., in opus vel in ludum, in opus publicum vel ad bestias, ICt.: damnari in metallum, Plin. ep.: crimine falsi in metallum, Plin. ep.: damnari ad poenam, Trai. in Plin. ep. u. Lact., in poenam, in supplicia, Lact.: damnari sententiā dei ad aeternam poenam, Lact.: damnari ad mortem, s. Nipp. Tac. ann. 16, 21: lege eādem ad extremum supplicium damnari, Tac. ann. 6, 38 extr.: ad gladium, Hadrian. imp. b. Ulp. dig. 47, 14, 1 pr., gladio, Sulp. Sev. chron. 2, 51, 4: bestiis esse damnatum, Apul. met. 10, 34. – m. Dat. (zum Besten, zum Vorteil, zugunsten) der Pers. (s. Gertz Sen. de ben. 6, 8, 3), illum Calpurnio damnavit, Val. Max. 8, 2, 1: debitori suo creditor saepe damnatur, der Gl. steht dem Sch. gegenüber oft als schuldig da, Sen. de ben. 6, 4, 4: Antonius Flamma damnatur lege repetundarum et exsilio (zur Verbannung) ob saevitiam, Tac. hist. 4, 45. – m. Zahl- Adv. (wie oft?), semel od. bis iniuriarum damnari, Ps. Quint. decl. 331.

    2) übtr. (wobei das Subjekt immer gleichs. als Richter zu denken ist): a) jmd. zu etw. verurteilen, α) etw. gleichs. als Strafe zu leisten, αα) übh., mit Ang. der Leistung im Abl., pro quibus optatis sacro me carmine damno, Prop. 2, 28, 43. – ββ) v. der Gottheit, damnare alqm voti od. (selten) voto, jmd. zur Erfüllung des Gelübdes (durch Gewährung des dabei ausgesprochenen Wunsches) verurteilen = jmdm. seinen Wunsch gewähren, jmd. seinen Wunsch erreichen lassen, ut Baccho Cererique, tibi sic vota quotannis agricolae facient; damnabis tu quoque votis, Verg. ecl. 5, 79 sq.; gew. im Passiv, damnari voti od. (selten) voto, seines Wunsches teilhaftig werden, seinen Wunsch erreichen (s. Drak. Liv. 7, 28, 2), damnarentur ipsi votorum, quae pro iis suscepissent, Liv.: nunc demum se voti damnatum esse, Nep.: voti damnatus, cuius voti damnatus, Liv.: bis eiusdem voti damnata res publica, Liv.: voto damnatus, Sisenn. 4. fr. 100 (b. Non. 277, 12). Hyg. astr. 2, 24. Lact. fab. 10, 8. p. 260 M. – γγ) v. Testator, den Erben testamentl. verpflichten (vgl. Heindorf u. Fritzsche Hor. sat. 2, 3, 86) m. folg. Infin., Hor. sat. 2, 3, 85 sq. u. ICt.: m. folg. ut od. ne u. Konj., ICt. – β) etwas gleichs. als Strafe zu erdulden = zu etw. bestimmen, m. Genet. od. Abl. wozu? neque nos tarditatis natura damnavit, Quint.: d. aeternā lumina nocte, Ov.: omnia mortalium opera mortalitate damnata sunt, Sen.: omne humanum genus, quodque est quodque erit, morte damnatum est, ist zum T. bestimmt, Sen. ep. 71, 15. – b) jmd. wegen einer Sache verdammen = einer Sache bezichtigen, mit Genet. wessen? alqm summae stultitiae, Cic.: se stultitiae, Lucr.: alqm dementiae, Sen. rhet.: alqm rusticitatis, Sen.: nostra tempora huius infelicitatis (dieser unglücklichen Schwäche), Quint. – mit crimine u. Genet., sceleris crimine avos, Ov. – c) etw. verdammen = als tadelnswert, untauglich usw. verwerfen, verwerflich finden, mißbilligen (Ggstz. probare), dah. auch = aufgeben (vgl. Korte Lucan. 4, 270 u. 338), Passiv damnari (Ggstz. probari, placere), α) übh., eine Pers., Senecam (als Schriftsteller), Quint.: nec mihi mens dubia est, quin te tua numina damnent, Ov.: magnopere damnandi sunt, qui etc., Quint.: d. boves nigri coloris ad laborem, zur A. verwerfen (für untauglich erklären), Plin.: facto damnandus in uno, Ov. – eine Sache, aliquos suos libros iam editos (v. Cicero), Quint.: angustias Romanas (= linguae Romanae), Sen.: tabellas, Ov.: fidem medici, die Tr. des A. verw. = dem A. nicht trauen, Curt.: id consilium, Curt.: spem salutis, Curt.: omnia privata officia damnata (verpönt), Iustin. – m. Abl. = gegen, Lycios hastilibus arcus, gegen die Speere verwerfen = das Speerwerfen dem Bogenschießen vorziehen, Sil.: ebenso Eoas iaculo sagittas, Stat. – m. Genet. (wegen), damnandus facti, recht unklug, Sil. 6, 191. – m. Infin., ales damnavit vesci, verschmähte zu usw., Sil. 5, 62. – m. Acc. u. Infin., Plin. u. Sil. – β) Passiv damnari v. Amtsbewerber, Cic. Sest. 79 (im Doppelsinn mit no. I, 1). – d) jmdm. od. einer Sache eine Pers. od. Sache zum Verderben, zur Vernichtung gleichs. zusprechen, anheimgeben, damnatum esse, der Vernichtung anheimgegeben sein, anheimfallen, gew. m. Dat., Stygio caput Orco, Verg.: morti damnatum esse, Lucr.: Teucro damnatum esse Quirino (v. einer Flotte), Prop.: Ilion, mihi castaeque damnatum Minervae, Hor.: m. Acc. resp., et numquam somno damnatus lumina (an den Aug.) serpens, der niemals Schlaf in die Augen kam, Lucan. 9, 363. – ohne Dat., quem damnet (sc. leto) labor, wen die Kriegsarbeit dem Tode zuspräche (= wen der Kampf dem Tode weihe), Verg. Aen. 12, 727.

    II) v. Kläger, jmds. Verurteilung betreiben, -bewirken, -durchsetzen, -zu bewirken od. durchzusetzen suchen (s. Drak. Liv. 7, 16, 9), reum, Val. Max.: Verrem (v. Cicero), Plin. – m. Abl. der Beschuldigung, hoc uno crimine illum, Cic. – m. Abl. des Beschlusses, nec mea decreto damnasti facta senatus, Ov. – m. Genet. der Strafe, d. alqm capitis, Vet. lex b. Ps. Quint. decl. – m. Genet. des Vergehens, C. Verrem repetundarum (v. Cicero), Aur. Vict. – mit ex (infolge, auf Grund) u. Abl. od. mit bl. Abl., illum ex empto vendito (v. Käufer), Varro: alqm lege Iuliā, Tac. – m. apud u. Akk. od. m. sub u. Abl. des Richters, alqm apud recuperatores, Plaut.: sub iudice alqm fraudis, Tac.: crudelis et diri facti crimine sub magno iudice damnari, Val. Max.

    lateinisch-deutsches > damno

  • 12 damno

    damno, āvi, ātum, āre (damnum), büßen, büßen lassen, I) v. Richter, 1) eig., als gerichtl. t. t. = einer Buße od. eines Vergehens schuldig sprechen, verdammen, verurteilen (Ggstz. absolvere, liberare, dimittere), m. Acc. der Pers. (der zuw. zu ergänzen ist), pecuarios, Liv.: alcis ministros sociosque, Cic.: ego accusavi, vos damnastis, Domit. Afer b. Quint.: si uno iudice minus damnarent, wenn die Zahl der verurteilenden Richter einen weniger betrüge, Cic.: matronae ad centum septuaginta damnatae sunt, Liv.: oft Partiz. damnatus, zB. servi damnati (Ggstz. domini indemnati), Cic.: damnatus reus, Cic.: cum iam pro damnato mortuoque esset, so gut als verurteilt u. tot war, Cic.: u. Plur. subst., plenus carcer damnatis, Sen. rhet.: damnatos in integrum restituere, Cic.: damnatos relegatosque restituere, Suet. – m. Acc. der Sache = als ungerecht verwerfen, causam suam, Liv.; vgl. causa iudicata atque damnata, Cic.: istius vita, quae damnata est, Cic.: u. Partiz. Fut. Pass. subst., quem non puduisset damnanda committere, Plin. ep. 3, 9, 5. – m. dopp. Acc. der Pers., d. alqm inauditum, Iustin.: alqm inauditum et indefensum, Tac.: im Passiv m. dopp. Nom., alqs absens damnatur, Liv.: ut mihi innocens damnatus esse videatur, Cic. – m. inter u. Akk. der Klasse, damnari inter sicarios (als M.), Cic. – m. pro (statt, als, wie) u. Abl.,
    ————
    alqm pro malo ac noxio, Liv.: alqm pro socio, Cic. – m. per u. Akk. (durch jmd. = auf jmds. Betrieb), damnari per arbitrum, Cic., per indicem (einen Angeber), Liv., per senatum, Eutr. – m. Advv. od. adverb. Ausdrücken, zur Ang. wie? inique damnari a suis civibus, Cic.: damnari merito, Sen., iure, Cic., publice, Cic.: d. alqm sine ullo argumento ac sine teste, Cic. – m. ob od. propter u. Akk., damnari nullam aliam ob causam, nisi propter dicendi inscientiam, Cic.: damnari ob provinciam avare habitam, Tac.: damnari ob haec facinora, ob latrocinia, Lact.: damnari propter haec facinora, Liv.: propter eam vim iure damnari, Cic. – m. eo nomine (unter diesem Titel = um deswillen), Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. b. c. 3, 21, 4. – m. quibus de causis (aus welchen Gründen), nunc recordemur invidiā laborantes quibus de causis aut absoluti sint aut damnati, Val. Max. 8, 1 in. – m. folg. Infin., damnatus vivere paci, Sil. 3, 331. – m. folg. Infin. Perf. act., aut dabis aut contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: pecuniam ex aerario clam egessisse damnati sunt, Liv. 30, 39, 7: damnati terga vertisse, Sil. 10, 655. – m. folg. quod (weil) u. Indikat. od. Konjunktv., Athenienses Socratem damnaverunt, quod novam religionem introducere videbatur, Val. Max. 1, 1. ext. 7: A. Baebius unus est damnatus, quod milites Romanos praebuisset ad ministerium caedis, Liv. 45, 31, 2 (vgl.
    ————
    unten mit Abl. der Strafe aus Liv. 10, 1, 3). – m. folg. cur (weil) u. Konj., damnabantur plerique cur iocati essent, alii cur tacuissent, alii cur pleraque figurate dixissent, Spart. Sev. 14, 13. – m. Abl. der Veranlassung, ob eundem timorem, quo (aus der) damnatus erat Miltiades, Nep.: inutili pudore causam suam d., Liv.: ea causa, quae ipsā opinione hominum tacitā prope convicta atque damnata sit, durch die öffentliche Meinung stillschweigend überführt und gerichtet sei, Cic.: ebenso Asclepiades existimatione damnatus, durch die öffentliche Meinung gerichtet, Cic. – m. Abl. der Beschuldigung, alqm d. falso crimine, Ov.: damnari capitali crimine, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari eo crimine, Cic.: nunc iam summatim exponam, quibus criminibus Oppianicus damnatus sit, Cic.: u. so m. crimine u. Genet. des Verbrechens, d. alqm crimine affectati regni, Val. Max.: damnari crimine regni, Ov., crimine adulterii, Val. Max.: interfectae sororis crimine a Tullo rege damnari, Val. Max. – m. Abl. des Gesetzes, der Rechtsformel, d. Aquiliam adulterii delatam lege Iuliā, Tac.: damnari lege Corneliā (de falsis), Tac.: damnari lege repetundarum, Tac. u. Plin. ep.: damnari suā lege, Cic.: eādem formulā et damnari et absolvi, Val. Max. 8, 2, 2. – m. Abl. des Gerichtes, Spruches, Zeugen usw. damnari iudicio, Cic., hoc iudicio, Nep., publico iudicio, Vell. u. Tac., populi iu-
    ————
    dicio, Cic.: damnari capitali iudicio, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari iuratorum iudicum sententiis, Cic. (u. so ut damnatus meā sententiā videar, mir selbst mein Urteil gesprochen, mich selbst verurteilt zu haben scheine, Curt.): damnari quattuordecim tribuum suffragiis, Val. Max.: d. reum atris lapillis (Ggstz. liberare niveis lapillis), Ov.: damnari uno teste, Val. Max.: damnari falso testimonio, Phaedr. – m. Abl. der Strafe, wodurch (wozu?) jmd. verurteilt wird, pecunia, quā feneratores ob annonam compressam damnarunt, Liv.: damnari tantā pecuniā, quanta exsolvi non potest, Iustin.: d. alqm summā totius dotis, Val. Max.: ab alqo (auf jmds. Betrieb) suā lege decem milibus (gravis) aeris damnari, Liv.: d. Frusinates tertiā parte agri, quod (weil) etc., Liv. 10, 1, 3: d. alqm exsilio, Sen. u. Tac.: d. alqm capite, zu einer Kapitalstrafe (Verlust der bürgerl. Rechte, Einkerkerung, Verbannung, Tod), Cornif. rhet. u. Cic.: capite aut multatione bonorum aut insulari solitudine damnari, Amm.: d. alqm latā fugā, an einen bestimmten Verbannungsort verweisen, Amm.: alqm morte, Flor. 3, 21, 28. Sen. Herc. Oet. 892. (vgl. no. 2, a, β u. no. 2, d). – mit Genet. des Vergehens, damnari veneficii, Cornif. rhet.: ambitus, peculatus, proditionis, Cic.: damnari maiestatis (wegen Majestätsbeleidigung), Cic. u. Sen. rhet.: damnari furti, Val. Max., furti et pro (als) socio, Cic.: damnari
    ————
    negotiorum gestorum (wegen schlechter Geschäftsführung), Sen.: damnari ambitus Pompeiā lege, Caes.: damnari Sacerdote praetore iniuriarum, Cic.: damnari falsi (wegen Fälschung), Tac., falsi Areo iudicio, Tac. – m. Genet. der Strafe od. Strafleistung, damnari octupli, Cic.: minoris HS triciens praetorium hominem honeste non posse damnari, Cic.: se collaturos quanti damnatus esset, Liv.: d. alqm capitis (s. oben zu d. capite), Caes., Nep. u. Liv.: d. alqm absentem capitalis poenae, Liv. 42, 43, 9: crimine falso damnari mortis, Verg. Aen. 6, 430: damnatus longi Sisyphus Aeolides laboris, Hor. carm. 2, 14, 19 sq. – m. de (wegen) u. Abl. des Vergehens, damnari de vi, Cic., de vi publica, Tac., de vi et maiestatis, Cic.: damnari de pecuniis repetundis, Cic. – m. ex (infolge) u. Abl., damnari ex Sardinia (wegen der in S. verübten Erpressungen), Cic. pro Scaur. § 2: damnari repetundarum ex Macedonia, Vell. 2, 8, 1. – m. in (in bezug auf) u. Akk., Midas partem damnatur in unam, Ov. met. 11, 178. – m. in (bei) u. Abl., magis vero Valerius in Cosconii absolutione damnatus, quam Cosconius in sua causa liberatus est, Val. Max. 8, 1. absol. 8. – mit ad od. in u. Akk. des Straforts oder der Strafleistung oder Strafe od. (selten) m. Dat. der Strafe, d. alqm ad opus, ad bestias, Suet., in opus vel in ludum, in opus publicum vel ad bestias, ICt.: damnari in metallum, Plin. ep.: crimine falsi in metallum,
    ————
    Plin. ep.: damnari ad poenam, Trai. in Plin. ep. u. Lact., in poenam, in supplicia, Lact.: damnari sententiā dei ad aeternam poenam, Lact.: damnari ad mortem, s. Nipp. Tac. ann. 16, 21: lege eādem ad extremum supplicium damnari, Tac. ann. 6, 38 extr.: ad gladium, Hadrian. imp. b. Ulp. dig. 47, 14, 1 pr., gladio, Sulp. Sev. chron. 2, 51, 4: bestiis esse damnatum, Apul. met. 10, 34. – m. Dat. (zum Besten, zum Vorteil, zugunsten) der Pers. (s. Gertz Sen. de ben. 6, 8, 3), illum Calpurnio damnavit, Val. Max. 8, 2, 1: debitori suo creditor saepe damnatur, der Gl. steht dem Sch. gegenüber oft als schuldig da, Sen. de ben. 6, 4, 4: Antonius Flamma damnatur lege repetundarum et exsilio (zur Verbannung) ob saevitiam, Tac. hist. 4, 45. – m. Zahl- Adv. (wie oft?), semel od. bis iniuriarum damnari, Ps. Quint. decl. 331.
    2) übtr. (wobei das Subjekt immer gleichs. als Richter zu denken ist): a) jmd. zu etw. verurteilen, α) etw. gleichs. als Strafe zu leisten, αα) übh., mit Ang. der Leistung im Abl., pro quibus optatis sacro me carmine damno, Prop. 2, 28, 43. – ββ) v. der Gottheit, damnare alqm voti od. (selten) voto, jmd. zur Erfüllung des Gelübdes (durch Gewährung des dabei ausgesprochenen Wunsches) verurteilen = jmdm. seinen Wunsch gewähren, jmd. seinen Wunsch erreichen lassen, ut Baccho Cererique, tibi sic vota quotannis agricolae facient; damnabis tu quo-
    ————
    que votis, Verg. ecl. 5, 79 sq.; gew. im Passiv, damnari voti od. (selten) voto, seines Wunsches teilhaftig werden, seinen Wunsch erreichen (s. Drak. Liv. 7, 28, 2), damnarentur ipsi votorum, quae pro iis suscepissent, Liv.: nunc demum se voti damnatum esse, Nep.: voti damnatus, cuius voti damnatus, Liv.: bis eiusdem voti damnata res publica, Liv.: voto damnatus, Sisenn. 4. fr. 100 (b. Non. 277, 12). Hyg. astr. 2, 24. Lact. fab. 10, 8. p. 260 M. – γγ) v. Testator, den Erben testamentl. verpflichten (vgl. Heindorf u. Fritzsche Hor. sat. 2, 3, 86) m. folg. Infin., Hor. sat. 2, 3, 85 sq. u. ICt.: m. folg. ut od. ne u. Konj., ICt. – β) etwas gleichs. als Strafe zu erdulden = zu etw. bestimmen, m. Genet. od. Abl. wozu? neque nos tarditatis natura damnavit, Quint.: d. aeternā lumina nocte, Ov.: omnia mortalium opera mortalitate damnata sunt, Sen.: omne humanum genus, quodque est quodque erit, morte damnatum est, ist zum T. bestimmt, Sen. ep. 71, 15. – b) jmd. wegen einer Sache verdammen = einer Sache bezichtigen, mit Genet. wessen? alqm summae stultitiae, Cic.: se stultitiae, Lucr.: alqm dementiae, Sen. rhet.: alqm rusticitatis, Sen.: nostra tempora huius infelicitatis (dieser unglücklichen Schwäche), Quint. – mit crimine u. Genet., sceleris crimine avos, Ov. – c) etw. verdammen = als tadelnswert, untauglich usw. verwerfen, verwerflich finden, mißbilligen (Ggstz. probare), dah. auch =
    ————
    aufgeben (vgl. Korte Lucan. 4, 270 u. 338), Passiv damnari (Ggstz. probari, placere), α) übh., eine Pers., Senecam (als Schriftsteller), Quint.: nec mihi mens dubia est, quin te tua numina damnent, Ov.: magnopere damnandi sunt, qui etc., Quint.: d. boves nigri coloris ad laborem, zur A. verwerfen (für untauglich erklären), Plin.: facto damnandus in uno, Ov. – eine Sache, aliquos suos libros iam editos (v. Cicero), Quint.: angustias Romanas (= linguae Romanae), Sen.: tabellas, Ov.: fidem medici, die Tr. des A. verw. = dem A. nicht trauen, Curt.: id consilium, Curt.: spem salutis, Curt.: omnia privata officia damnata (verpönt), Iustin. – m. Abl. = gegen, Lycios hastilibus arcus, gegen die Speere verwerfen = das Speerwerfen dem Bogenschießen vorziehen, Sil.: ebenso Eoas iaculo sagittas, Stat. – m. Genet. (wegen), damnandus facti, recht unklug, Sil. 6, 191. – m. Infin., ales damnavit vesci, verschmähte zu usw., Sil. 5, 62. – m. Acc. u. Infin., Plin. u. Sil. – β) Passiv damnari v. Amtsbewerber, Cic. Sest. 79 (im Doppelsinn mit no. I, 1). – d) jmdm. od. einer Sache eine Pers. od. Sache zum Verderben, zur Vernichtung gleichs. zusprechen, anheimgeben, damnatum esse, der Vernichtung anheimgegeben sein, anheimfallen, gew. m. Dat., Stygio caput Orco, Verg.: morti damnatum esse, Lucr.: Teucro damnatum esse Quirino (v. einer Flotte), Prop.: Ilion, mihi castaeque
    ————
    damnatum Minervae, Hor.: m. Acc. resp., et numquam somno damnatus lumina (an den Aug.) serpens, der niemals Schlaf in die Augen kam, Lucan. 9, 363. – ohne Dat., quem damnet (sc. leto) labor, wen die Kriegsarbeit dem Tode zuspräche (= wen der Kampf dem Tode weihe), Verg. Aen. 12, 727.
    II) v. Kläger, jmds. Verurteilung betreiben, -bewirken, -durchsetzen, -zu bewirken od. durchzusetzen suchen (s. Drak. Liv. 7, 16, 9), reum, Val. Max.: Verrem (v. Cicero), Plin. – m. Abl. der Beschuldigung, hoc uno crimine illum, Cic. – m. Abl. des Beschlusses, nec mea decreto damnasti facta senatus, Ov. – m. Genet. der Strafe, d. alqm capitis, Vet. lex b. Ps. Quint. decl. – m. Genet. des Vergehens, C. Verrem repetundarum (v. Cicero), Aur. Vict. – mit ex (infolge, auf Grund) u. Abl. od. mit bl. Abl., illum ex empto vendito (v. Käufer), Varro: alqm lege Iuliā, Tac. – m. apud u. Akk. od. m. sub u. Abl. des Richters, alqm apud recuperatores, Plaut.: sub iudice alqm fraudis, Tac.: crudelis et diri facti crimine sub magno iudice damnari, Val. Max.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > damno

  • 13 bringen

    [518] bringen, I) im allg.: A) eig.: ferre (tragen, schaffen). – movere (fortbewegen, bewegend fortbringen). – asportare (forttragen, wegschaffen von einem Orte nach einem andern). – afferre. apportare (herbeischaffen). – adducere (herbeiführen, z. B. adducas equum). – perducere (an seinen Bestimmungsort hinführen). – deducere (begleitend, geleitend, beschützend, bewachend von einem Orte weg-, u. wohin führen, z. B. alqm Romam, secum Romam: u. alqm domum: u. alqm in carcerem). – ducere (führen, abführen, z. B. alqm in carcerem: u. mit von wo od. wohin nehmen, z. B. alqm secum ex Asia: u. uxorem in convivium). – deferre (von einem Orte weg an einen andern Ort hinbringen, z. B. litteras ad Caesarem). – perferre (bis ganz hin, an den Ort seiner Bestimmung tragen; überbringen, z. B. litteras ad alqm). referre (zurücktragen, bringen, z. B. domum ab aede Veneris vasa; dann auch deferre u. referre = etwas wohin bringen, um es dort niederzulegen, aber def. aus freiem Antrieb, ref. schuldigermaßen, als Tribut, z. B. pecuniam ad aerarium). – advehere (herbeiführen zu Wagen od. zu Schiffe). – von der Stelle b., loco movere: der Südwind bringt Regen, auster apportat imbres: der Nordwestwind bringt Hagel, corus grandines infert.

    B) uneig.: 1) hervorbringen: ferre. efficere. – efferre. proferre (hervorbringen). – afferre. parĕre. movere. creare (verursachen; alle z. B. odium). – habere (an sich haben, z. B. Neid, Haß, invidiam: wieviel Leid sie bringen, quantum luctus habuerint). – esse mit Dativ (gereichen zu etc., z. B. honori, odio, invidiae, jmdm., alci). – invehere (gleichs. herführen, herausführen, z. B. quemcumque casum fortuna invexerit: u. quae [mala] tibi casus invexerat). – Früchte b., fructus ferre, edere, gignere: der Acker bringt achtfach, ager effert od. efficit cum octavo. – 2) bewirken, eine Kraft, einen Einfluß auf etwas haben: efficere. – es weit worin b., in alqa re procedere, proficere, progredi, progressus facere (z. B. in der Tugend, Gelehrsamkeit etc.): es weiter in etwas gebracht haben als andere, alqā re antecedere alios, praestare aliis: er hat es weit gebracht, d. i. hat ein großes Vermögen erworben, magnas sibi peperit (od. collegit) divitias. – das Leben hoch b., diu vivere; sehr hoch, ad summam senectutem venire. – es od. jmd. dahin bringen, daß etc., s. dahin.

    II) in Verbindung mit Präpositionen, in verschiedenen, sowohl eig. als uneig. Bedeutungen, u. zwar: 1) mit an: an sich bringen, acquirere (erwerben); parare. comparare [519]( anschaffen); suum facere (zu dem seinigen machen); potiri alqā re (sich in Besitz setzen); usucapere (durch langen Besitz oder Verjährung erwerben). – es an jmd. b., lacessere alqm (jmd. neckend zum Widerstand reizen); irritare alqm (jmd. zum Zorn reizen). – an das Volk b., ad populum ferre (z. B. rogationem od. legem): die Sache an den Senat b., rem ad senatum referre. – an den Mann b., s. anbringen no. II, a. – an das Tageslicht (an den Tag, an das Licht) b., s. Tageslicht. – 2) mit auf: auf die Beine bringen, s. aufbringen no. II, a. – etwas auf jmd. b., culpam alcis rei in alqm conferre: man konnte nichts auf ihn b., nullo crimine convincipotuit. – es auf 80 Jahre b., octoginta annos vivere, conficere, complere: er hat sein Leben auf mehr als 40 Jahre gebracht, quadragesimum annum excessit, egressus est. – 3) mit aus: Flecken aus etwas b., maculas tollere. – jmdm. etwas aus dem Kopfe (Sinne, Gedanken) bringen, alcis animum abducere ab alqa re; alqm sententiā deducere od. demovere. alqm a consilio revocare (erstere von einer Meinung, letzteres von einem Vorhaben abbringen). – 4) mit in: in Ansehen, in Ordnung, in Gefahr etc. b., s. Ansehen (das), Ordnung etc. – 5) mit der Präpos. mit: mit sich b., d. i. a) bei sich haben, afferre; apportare. – b) erfordern: ferre; postu lare:'die Lage des Staats bringt es so mit sich, tempora rei publicae ita ferunt: die Jugend bringt es mit sich, adulescentia haec fert: die Zeit bringt es mit sich, tempus postulat od. ita fert: wenn es die Sache mit sich bringt, si res fert od. (zukünftig) feret: wie es die Sache selbst mit sich bringt, sicuti res ipsa cogit: je nachdem es die Sache mit sich bringt, pro (od. e) re nata. – 6) mit über: Truppen über den Fluß b, copias trans flumen traicere. – sehr viel Unglück über jmds. Haus od. Familie b., plurima mala in domum alcis inferre. – 7) mit um: jmd. um etwas b., alci alqd auferre; alqm alqā re privare (berauben, w. s.), fraudare od. defraudare (betrügen, w. s.): jmd. um ein Vergnügen b., fraudare alqm voluptate. – 8) mit unter: unter die Leute b., s. austragen no. I, B. – 9) mit von: vom Leben zum Tode b., s. Leben (das). – jmd. von Sinnen b., s. Sinn no. III. – 10) mit vor: etw. vor jmd. b, alqd deferre ad alqm (z. B. causam ad iudicem); alqd referre ad alqm (berichtend vortragen, z. B. ad senatum, ad populum). – etwas vor sich b., divitiis se augere: er hat viel vor sich gebracht, magnas divitias peperit. – 11) mit zu: zu den Akten b., in acta od. tabulas referre. – zu dem vorigen Zustand b., in integrum restituere: zu Ende b., s. beendigen. – es zu etwas b. (d. i. sich Vermögen erwerben), divitias sibi parĕre; divitiis se augere: es zu etwas (zu Vermögen) gebracht haben, rem habere coepisse: es zu etwas Großem bringen, summa consequi: es bis zu 80 Jahren u. dgl. bringen, s. oben no. II, 2 mit »auf«. – jmd. zu etwas b., alqm ad alqd adducere,perducere; persuadere alci, ut etc. (durch Überredung); elicere alqm ad alqd (durch Lockungen, List [520] etc.): ich kann nicht dazu gebracht werden, zu glauben, daß dieses sei, non adducor, ut credam hoc esse; od. bl. non adducor, ut hoc sit. – jmd. wieder zu sich bringen, excitare alqm (z. B. torpentem vini odore).

    deutsch-lateinisches > bringen

  • 14 rückgängig

    rückgängig, a) retrograd; z.B. eine r. Bewegung machen, regredi coepisse (übh.); se recipere coepisse. pedem od. gradum referre coepisse (v. Soldaten). – b) ungültig; z.B. etwasr. machen, irritum facere. irritum esse iubere (im allg.); rescindere (kassieren, ungültig machen, z.B. Verträge, ein Testament, eine abgeurteilte Sache etc.); in integrum restituere (auf den alten Fuß bringen): ein Versprechen r. machen, promissum immutare. – r. werden, irritum fieri. ad od. in irritum cadere. ad irritum redigi (im allg.); rescindi (kassiert werden etc., von Verträgen, Testamenten etc.).

    deutsch-lateinisches > rückgängig

  • 15 ungeschehen

    ungeschehen, infectus. – etwas ung. machen, infectum reddere; in integrum restituere: für ung. ansehen, pro infecto habere: wir wollen alles für ung. ansehen, omnia pro infecto sint.

    deutsch-lateinisches > ungeschehen

  • 16 ἀκέραιος

    ἀκέραι-ος, ον (fem. - αία Sch.Ar.Pl. 593), Prose word (used by E., v. infr.) for poet. ἀκήρατος,
    A pure, unmixed,

    ὕδωρ Arist.HA 605a15

    ;

    οἶνος Dsc.5.6

    ;

    ἀργύριον Poll.3.86

    , etc.; untouched, γῆ, νομή, Pl.Criti. 111b, Arist.HA 575b3; unalloyed,

    ἡδοναί Epicur.Sent.12

    .
    2 of persons, pure in blood, E.Ph. 943.
    II unharmed, unravaged,

    ἀ. ἀπολαμβάνειν τὴν πόλιν Hdt.3.146

    ;

    γῆ Th.2.18

    ;

    χώρα D.1.28

    ; δύναμις, of an army, in full force, Th.3.3; of troops, fresh, X.An.6.5.9, Plb.1.40.12, etc.; of property, untouched,

    οὐσία D.44.23

    ; ἐᾶν τι ἀσινὲς καὶ ἀ. IG3.1418f; of a person, Persae.Stoic.1.99.
    2 metaph., pure, inviolate,

    ἀκέραιον ὡς σῴσαιμι Μενέλεῳ λέχος E.Hel.48

    ; [τέχνη] ἀβλαβὴς καὶ ἀ. Pl. R. 342b; complete, perfect,

    φαντασίαι Phld.D.3.8

    ;

    ἐλπίς Plb.6.9.3

    ;

    ὁρμαί Id.1.45.2

    .
    3 of persons, uncontaminated, guileless, E.Or. 922; incorruptible,

    κριτής D.H.7.4

    : c. gen.,

    ἀ. κακῶν ἠθῶν Pl.R. 409a

    , cf. Men.Epit. 489; unprejudiced, with an open mind, Plb.21.31.12.
    4 ἐξ ἀκεραίου anew, Id.23.4.10; while matters are undecided, Idd.6.24.9; ἀκέραιον ἐᾶν leave alone, Id.2.2.10; εἰς -ον ἀποκαθιστάναι, = Lat. in integrum restituere, IG14.951. Adv. - ως, of payment, in full, Cic. Att.15.21.2; unreservedly, Phld.Lib. p.57O.

    Greek-English dictionary (Αγγλικά Ελληνικά-λεξικό) > ἀκέραιος

  • 17 restituo

    rē-stĭtŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [statuo], to put or set up again, i. e. either to replace in its former position, or (more freq.) to restore to its former condition, to rebuild, revive, etc. (freq. and class.; syn.: restauro, renovo, reficio).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    senatus decrevit, ut Minerva nostra, quam turbo dejecerat, restitueretur,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 1:

    arborem,

    Verg. G. 2, 272:

    luxatum femur ex toto,

    Cels. 8, 20: aedes (with reficere), Cic. Top. 3, 15:

    domum a Clodio disjectam,

    i. e. to rebuild, Vell. 2, 45, 3; cf.

    domum,

    Suet. Ner. 31:

    theatrum,

    id. Claud. 21:

    statuas (disjectas),

    id. Calig. 34:

    tropaea disjecta,

    id. Caes. 11:

    fores effractas,

    Ter. Ad. 1, 2, 40:

    oppida vicosque, quos incenderant,

    Caes. B. G. 1, 28:

    fontes et Flumina,

    Ov. M. 2, 407:

    turbatas comas,

    id. F. 3, 16:

    ordines,

    Sall. J. 51, 3; cf.

    aciem,

    Liv. 5, 18; 29, 2 al.:

    inclinatam aciem,

    Suet. Caes. 62:

    (eos, qui) quaedam contra naturam depravata habent, restituere et corrigere,

    Cic. Div. 2, 46, 96:

    oculos (luminibus orbati),

    Suet. Vesp. 7:

    visum,

    Plin. 25, 8, 50, § 89:

    pilos,

    id. 32, 10, 40, § 119:

    se (apes, with reviviscere),

    Varr. R. R. 3, 16 fin.; cf.:

    aliquem a limine mortis,

    Cat. 68, 4; Verg. Cul. 223;

    and restinctos,

    to raise the dead, Ov. P. 3, 6, 35:

    apes restituunt se ac reviviscunt,

    Varr. R. R. 3, 16, 38.—
    B.
    Trop., to restore, revive, renew, reform, etc.: unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84; Cic. Att. 2, 19, 2; Liv. 30, 26; Verg. A. 6, 846 Serv.; Macr. S. 6, 1; Ov. F. 2, 242; Aug. ap. Suet. Tib. 21 al. (Ann. v. 313 Vahl.); cf.:

    rem prolapsam,

    Liv. 2, 63:

    res perditas,

    id. 25, 37; 6, 22:

    rem impeditam et perditam,

    Ter. And. 3, 5, 13;

    and simply rem,

    Liv. 3, 12 Drak.; 8, 11;

    25, 37: veteres clientelas,

    Caes. B. G. 6, 12:

    veterem tuam illam calliditatem atque prudentiam,

    Cic. Rosc. Am. 22, 61:

    tribuniciam potestatem,

    id. Agr. 2, 14, 36:

    tribuniciam intercessionem armis,

    Caes. B. C. 1, 7: proelium, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 23, 52; Caes. B. G. 7, 87; 1, 53; Liv. 6, 8; cf.:

    pugnam omnibus locis,

    id. 4, 38 fin.; 2, 19:

    damna Romano accepta bello,

    id. 31, 43:

    sanitatem,

    Just. 6, 4, 13:

    bellum,

    id. 35, 1, 10; Plin. 20, 6, 23, § 56; cf.

    vires,

    Val. Fl. 2, 70:

    adulescentem corruptum,

    to reform, Plaut. Trin. 1, 2, 81:

    suorum a pudore maritimae ignominiae restituti animi,

    restored, revived, Liv. 35, 27:

    consolando aliquorum restituere voluntatem aut benevolentiam in dominum,

    Varr. R. R. 1, 17, 7.—
    II.
    In partic., to give back, deliver up, return, restore a thing belonging to a person or place (syn. reddo).
    A.
    Lit.: Mi. Paterna oportet reddi filio bona. Ha. Restituentur omnia, Plaut. Poen. 5, 2, 122:

    tribuni vobis amissa reddent ac restituent?

    Liv. 3, 68.—

    With a personal object: virginem suis Restituere ac reddere,

    Ter. Eun. 1, 2, 67; 4, 6, 8:

    alicui filium,

    id. Heaut. 3, 1, 83; id. And. 3, 3, 38; id. Hec. 5, 3, 20:

    amissa cuique,

    Caes. B. C. 1, 87:

    bona iis,

    id. ib. 2, 21:

    majorum locum huic,

    id. B. G. 5, 25:

    agrum Veientibus,

    Liv. 2, 13 et saep.:

    alicui suum familiarem et hospitem, ereptum e manibus hostium,

    Caes. B. G. 1, 53:

    Sextus Pompeius civitati restitutus,

    Cic. Phil. 5, 15, 41:

    captum victori,

    Liv. 9, 11:

    apibus fructum suum,

    Phaedr. 3, 13, 15:

    Caesaris imperio restituendus erat,

    Ov. P. 4, 13, 38:

    illum restituam huic, hic autem in Alidem me meo patri,

    Plaut. Capt. 3, 4, 56:

    aliquem natalibus,

    to set free, Dig. 40, tit. 11;

    v. natalis.— With abstr. object: sed etiam meam vocem et auctoritatem et vobis et rei publicae conservatam ac restitutam puto,

    Cic. Marcell. 1, 2:

    lucem salutemque redditam sibi ac restitutam,

    id. Dom. 28, 75.—Without dat.:

    amissa (opp. adimere),

    Caes. B. C. 1, 7:

    fraudata,

    id. ib. 3, 60 fin. al.:

    Arpi restituti ad Romanos,

    Liv. 24, 47; cf.:

    (Cloelia) sospites omnes Romam ad propinquos restituit,

    id. 2, 13; 49:

    aliquem in aliquem locum,

    Ter. And. 4, 1, 58; cf. Plaut. Mil. 3, 1, 108:

    (Siciliam) in antiquum statum,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; cf.:

    civitates afflictas in melius,

    Suet. Vesp. 17. —
    2.
    Publicists' and jurid. t. t., to bring back or restore to his previous state or condition; to recall, reinstate a person condemned, banished, deprived of his property, etc. (cf. reduco):

    restituebat multos calamitosos... Licinium Denticulam de aleā condemnatum restituit,

    Cic. Phil. 2, 23, 56:

    omnes, qui lege Pompeiā condemnati essent,

    id. Att. 10, 4, 8:

    quae fuisset justa causa restituendi mei, nisi fuisset injusta eiciendi?

    id. Mil. 14, 36; cf. id. ib. 15, 39:

    aliquem (damnatum),

    Suet. Caes. 41; id. Calig. 15:

    exsulem,

    id. Claud. 12:

    legionem totam cum ignominiā missam,

    id. Caes. 69:

    neque enim praetor, si ex eo fundo essem dejectus, ita me restitui jussit,

    Cic. Caecin. 29, 82; cf. id. ib. 8, 23: nonnullos ambitus Pompeiā lege damnatos in integrum restituit, Caes. B. C. 3, 1:

    aliquem in integrum,

    Cic. Clu. 36, 98; Dig. 4, 1, 4; 4, 15 (cf. the whole section, ib. 4, 1: De in integrum restitutionibus); cf.:

    Sampsiceramum restitui in eum locum cupere, ex quo decidit,

    Cic. Att. 2, 23, 2:

    equites Romanos in tribunicium honorem,

    Caes. B. C. 1, 77 fin.:

    tribunos plebis in suam dignitatem,

    id. ib. 1, 22:

    restitutus in patriam (Camillus) patriam ipsam restituit,

    Liv. 7, 1 fin.; so,

    in patriam,

    Suet. Ner. 3.—
    b.
    Transf.
    (α).
    Of things, to deliver up again, to make restitution of, restore:

    in utriusque bonis nihil erat, quod restitui posset, nisi quod moveri loco non poterat,

    Cic. Verr. 2, 2, 25, § 62; Dig. 43, 8, 2, § 34; 43, 12, 1, § 19 al.—
    (β).
    Of a previous judicial sentence or of injustice committed, to reverse, i. e. to make null and void, to make good again, repair (cf.:

    rescindo, resolvo): alia judicia Lilybaei, alia Agrigenti, alia Panhormi restituta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 26, § 63:

    qui (praetor) dies totos aut vim fieri vetat aut restitui factam jubet, etc.,

    id. Caecin. 13, 36:

    ut si ego eum condemnaro, tu restituas,

    id. Fam. 9, 10, 2; cf.:

    restitui in integrum aequom est,

    Ter. Phorm. 2, 4, 11.—
    (γ).
    To compensate for, make good (rare):

    damnum,

    Liv. 31, 43, 4; Vulg. Exod. 22, 12:

    jacturam,

    Col. 11, 1, 28. —
    B.
    Trop., to restore to a former condition, to re-establish, etc.:

    ut anno XVI. post reges exactos secederent, leges sacratas ipsi sibi restituerent,

    restored for themselves, re-established, Cic. Corn. 1, Fragm. 23, p. 450 fin. Orell.:

    restituit his animos parva una res,

    Liv. 25, 18; cf. id. 21, 53:

    ut interfecto Punico praesidio restituerent se Romanis,

    join themselves again to the Romans, id. 23, 7:

    ulcera sanitati restituens,

    restoring, Plin. 20, 6, 23, § 51; cf. id. 14, 18, 22, § 118:

    Bacchus peccasse fatentem Restituit,

    restored to his former condition, Ov. M. 11, 135; cf.:

    cum semel occideris... Non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,

    Hor. C. 4, 7, 24:

    restituam jam ego te in gaudia,

    Plaut. Merc. 5, 2, 44:

    haud facile te in eundem rursus restitues locum,

    Cic. Prov. Cons. 9, 23; Plaut. Mil. 3, 1, 108; cf.:

    cives ex servitute in libertatem,

    Liv. 28, 39:

    poëtam in locum, Ter. Hec. prol. alt. 13: aliquem rursus in gratiam,

    id. ib. 3, 1, 11; cf.:

    fratrem in antiquum locum gratiae et honoris,

    Caes. B. G. 1, 18:

    fratrem (sc. in gratiam),

    Curt. 8, 6, 26:

    Acarnanas in antiquam formulam jurisque ac dicionis eorum,

    Liv. 26, 24:

    vos in amicitiam societatemque nostram,

    id. 31, 31 fin. et saep.:

    cum praecipitata raptim consilia neque revocari neque in integrum restitui possint,

    id. 31, 32:

    patientiae veteri (Britanniam),

    Tac. Agr. 16.

    Lewis & Short latin dictionary > restituo

  • 18 wiedereinsetzen

    wiedereinsetzen, restituere (im allg.). – in regnum restituere od. reducere (jmd. wieder auf den Thron setzen). – ad idem officium revocare (in dasselbe Amt zurückrufen). – in den vorigen Stand w., restituere in integrum od. in pristinum statum.

    deutsch-lateinisches > wiedereinsetzen

  • 19 restituō

        restituō ūī, ūtus, ere    [re-+statuo], to set up again, replace, restore, reconstruct, rebuild, revive, renew, reform, rearrange: Forīs effractas, T.: ut Minerva, quam turbo deiecerat, restitueretur: arborem, V.: vicos, quos incenderant, Cs.: fontīs et Flumina, O.: ordines, S.: aciem, L.: exstinctos, raise the dead, O.— To give back, deliver up, return, restore, replace, make restitution of: fraudata, Cs.: sospites omnīs Romam ad propinquos, L.: quem a me accepisti locum, T.: virginem suis, T.: bona iis, Cs.: agrum Veientibus, L.: Pompeius civitati restitutus: captum victori, L.: Caesaris imperio restituendus erat, O.—Fig., to restore, revive, renew, reform, repair, remedy: Unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. C.: maxime, Cui res cunctando restituenda foret, O.: res perditas, L.: veteres clientelas, Cs.: veterem tuam prudentiam: tribuniciam intercessionem armis, Cs.: suorum a pudore maritimae ignominiae restituti animi, recovered, L.— To bring back, restore, recall, reinstate: Licinium de aleā condemnatum: iusta causa restituendi mei: damnatos in integrum, Cs.: tribunos plebis in suam dignitatem, Cs.: restitutus in patriam (Camillus) secum patriam ipsam restituit, L.: (eos) rursum in gratiam, reconcile, T.: fratrem in antiquum locum gratiae, Cs.: vos in amicitiam nostram, L.: veteri patientiae (Britanniam), Ta.: Romanis se, join the Romans again, L.: Bacchus peccasse fatentem Restituit, i. e. pardoned, O.— To restore, re-establish, re-enact: leges: restituit his animos parva una res, L.— To reverse, revoke, undo, make void, make good again, repair: alia iudicia Lilybaei, alia Agrigenti restituta sunt, i. e. cancelled: praecipita raptim consilia in integrum, L.: ut, si ego eum condemnaro, tu restituas: restitui in integrum aequom est, T.— To compensate for, make good: damna, L.: vim restitui factam iubet, that the damage be repaired.
    * * *
    restituere, restitui, restitutus V
    restore; revive; bring back; make good

    Latin-English dictionary > restituō

  • 20 wiederherstellen

    wiederherstellen, restituere (wieder in den Stand setzen, wie es war, z.B. domum: u. proelium, aciem, inclinatam aciem: u. oculos, visum). – reficere (wieder machen, wie es war, z.B. tecta, muros, pontem: u. alqm ex vulnere: u. stomachum). – recreare (sich erholen laffen, z.B. alqm ex vulnere). – sanare. sanum facere. sanitatem alci restituere (gesund mach en, einen Kranken). – reconciliare (wieder zustande bringen, z.B. gratiam: u. pacem cum alqo). – die Eintracht im Staate w., res redigere in concordiam; res componere: ich sah ihn (von der Krankheit) völlig wiederhergestellt, eum vidi plane integrum.

    deutsch-lateinisches > wiederherstellen

См. также в других словарях:

  • in integrum restituieren — in in|te|grum* res|ti|tu|ie|ren <aus gleichbed. lat. in integrum restituere, eigtl. »ins Unversehrte zurückführen«> in den vorigen [Rechts]stand wieder einsetzen, den früheren Rechtszustand wieder herstellen (Rechtsw.); vgl. ↑Restitutio in… …   Das große Fremdwörterbuch

  • remettre — Remettre, actiu. penac. Est composé de Re, qui signifie iteration, et de Mettre, mettre de rechef en son lieu ou estat quelque chose desplacée et desgradée, Restituere, Reponere, voyez Mettre. Remettre en avant ce qui avoit esté delaissé,… …   Thresor de la langue françoyse

  • relever — Relever, act. acut. Est composé de Re preposition iterative, et lever, et signifie proprement lever ce qui est chut. Denuo attollere, Ainsi dit on se relever et resourdre, Exurgere, se erigere e lapsu, et Relever de maladie, A decubatione ob… …   Thresor de la langue françoyse

  • entier — Entier, Qui n est point despecé, entamé ne destaillé. Ainsi dit on, un pain entier, Panis integer. Entier se prend aussi pour total. Comme, Il a combatu un jour entier, Toto die pugnauit. Entier se prend en matiere de chevaux pour le contraire de …   Thresor de la langue françoyse

  • espauletées — Espauletées, f. penac. plur. num. Sont boutées et reprinses en faisant quelque chose par intervalles et discontinuation, voyez Espaulées. Mais en fait de massonnerie, on dit reprendre ou refaire un mur par espauletées, c. le refaire et reprendre… …   Thresor de la langue françoyse

  • NS-Raubkunst und Restitution — Ein Gemälde von David Teniers aus der Sammlung Louis Rothschild, Wien, 1938 beschlagnahmt, 1999 restituiert NS Raubkunst und Restitution umfasst thematisch den Gesamtzusammenhang des Raubs von Kunstwerken und Kulturgütern während des… …   Deutsch Wikipedia

  • Restitution von Raubkunst — David Teniers: Erzherzog Leopold Wilhelm in seiner Galerie in Brüssel, um 1651, Sammlung Louis Rothschild, Wien, 1938 beschlagnahmt, 1999 restituiert Die Restitution von Raubkunst ist die Rückgabe der während der NS Zeit durch die… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»